Odpowiedź :
Odpowiedź:
PROJEKTY REFORM PODEJMOWANE PRZEZ SZLACHTĘ W XVIII w.
Reformy sejmu niemego 1717 r.
Podjęto decyzję o utworzeniu stałego wojska – 24 tys.
Zmniejszono uprawnienia hetmanów
Uchwalono stałe podatki na wojsko z dóbr królewskich, szlacheckich i duchownych
Zmniejszono uprawnienia sejmików na rzecz sejmu
Reformy sejmu konwokacyjnego 1764 r.
powołano Komisję Skarbową dla Litwy i Korony. Sprawy wnoszone przez tę komisję na Sejm
musiały być rozstrzygane większością głosów. Niestety zasada podejmowania decyzji
większością głosów nie dotyczyła nakładania nowych i zwiększania istniejących podatków
powołano Komisję Wojskową
komisje te były organami kolegialnymi, kontrolowanymi i odpowiedzialnymi przed sejmem,
przejęły część kompetencji hetmanów i podskarbich, ograniczając jednocześnie ich
dotychczasową samowolę
0 wprowadzono nowy regulamin obrad ustalając kolejność poszczególnych czynności sejmu
skasowano przysięgi posłów na instrukcje poselskie.; od tej pory instrukcje stały się nie
zobowiązującymi zaleceniami
ogłoszono lustrację dóbr królewskich (królewszczyzn)
zreformowano sądownictwo trybunalskie – wyroki miały zapadać większością głosów
rozpoczęto zakładanie stałych polskich przedstawicielstw za granicą
w miastach powołano komisje dobrego porządku, wzmocniono samorząd miejski, zwolniono
miasta od prywatnego sądownictwa duchownego i świeckiego
wprowadzono cło generalne, znosząc przy tym prywatne cła i myta
zniesiono częściowo jurydyki szlacheckie i duchowne.(Jurydyka – teren na obszarze miasta
wyłączony spod zarządu i sądownictwa miejskiego; były to pojedyncze nieruchomości a czasem
całe dzielnice, przedmieścia, a nawet odrębne miasteczka należące do szlachty, magnatów lub duchowieństwa)
Reformy lat 1764 – 1766
Stanisław August Poniatowski zwoływał nieoficjalne „konferencje króla z ministrami”, organ
doradczy i zarządzający, który stanowił zalążek organu władzy centralnej
w latach 1764 – 1766 w niektórych województwach wprowadzono zasadę większości głosów na
sejmikach elekcyjnych i deputackich
uruchomiono mennicę państwową, która biła monety
zreformowano pocztę
w 1765 r. powołano pierwszą państwową, świecką szkołę – Szkołę Rycerską w Warszawie (tzw.
Korpus Kadetów). Na jej czele stanął książę Adam Czartoryski.
Uchwały sejmu pacyfikacyjnego 1767 – 1768 - zahamowanie procesu reform
Przeciwko reformom sejmu konwokacyjnego wystąpiły na sejmie w 1766 r. dwory państw
ościennych jak i opozycja wewnętrzna. By nie dopuścić do dalszych reform odwrócono uwagę szlachty od spraw najważniejszych. Posłużyła do tego sprawa dysydentów (innowierców), których
na sejmie w roku 1733 pozbawiono praw politycznych. Caryca Katarzyna II i król Prus Fryderyk II wykorzystali walkę dysydentów o prawa by móc ingerować w wewnętrzne sprawy I RP.
Sejm pacyfikacyjny , który obradował w latach 1767-1768 obradował pod węzłem konfederacji.
przywrócił równouprawnienie dysydentów
obalił niektóre reformy Czartoryskich.
opracował tzw. prawa kardynalne. Prawa te zatwierdzały podstawowe zasady ustroju
państwa, będące aktami nadrzędnymi w stosunku do innych ustaw. Prawa te gwarantowały
przewagę szlachty lub chroniły interesy magnatów. Zaliczamy do nich :wybór króla tylko na drodze wolnej elekcji, o liberum veto,
o artykuły henrykowskie, a szczególnie prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi,
o wyłączne prawo szlachty do piastowania urzędów,
o wyłączne prawo szlachty do posiadania ziemi,
o pacta conventa,
o władzę szlachty nad chłopami.
Po raz pierwszy uchwalono je jako ustawę w 1768 r., a rozszerzono je i potwierdzono w 1775.
Prawa kardynalne uznano za niezmienne. Gwarantem praw kardynalnych została caryca
Katarzyna II. ( od 1772 również Prusy i Austria.) Prawa kardynalne gwarantowały niezmienność
ustroju I RP – anarchię i oligarchię magnacką co było na rękę tak ościennym mocarstwom jak i
rodom magnackim.
Na tym samym sejmie Katarzyna II zezwoliła na wprowadzenie pewnych reform.
Wyodrębniono tzw. materie status i materie ekonomiczne. Uchwały w sprawie materii
status miały zapadać jednomyślnie na sejmie „wolnym”. Decyzje w sprawach ekonomicznych
(mniej ważnych) miały zapadać większością głosów. Można więc było zastosować liberum
veto tylko do materii status, lecz nie do materii ekonomicznych. Niosło to ze sobą następujące
konsekwencje: nawet gdy użyto liberum veto wobec materii status, uchwalone już projekty w
sprawach ekonomicznych miały być ogłaszane jako konstytucje. Co więcej nie określono jak
uchwalać materie status na sejmach konfederackich , zatem pozostawiono furtkę - na sejmie
konfederackim można było o nich decydować większością głosów. Do materii status zaliczano:
o stanowienie podatków,
o sprawy monetarne,
o ustalanie liczby wojska,
o zwoływanie pospolitego ruszenia,
o przymierza i traktaty z obcymi państwami,
o zmiana zakresu kompetencji urzędów i sądów,
o porządek obrad sejmów i sejmików,
o nadawanie indygenatów i nobilitacji.
Indygenat – forma uzyskania szlachectwa polskiego przez cudzoziemców stosowana od XVI wieku. Cudzoziemiec mógł się starać o uzyskanie szlachectwa w sejmie; odpowiednią
uchwałą sejmową ogłoszoną drukiem otrzymywał prawo szlacheckie, przysięgał na wierność
Rzeczypospolitej, ale o urzędy dygnitarskie mogli się ubiegać dopiero jego potomkowie w
trzecim pokoleniu).
Unormowano tok obrad sejmowych i wprowadzono nowy regulamin obrad sejmowych.
Na sejmikach ziemskich miała obowiązywać zasada podejmowania uchwał większością głosów.
Szlachta gołota utraciła prawo uczestniczenia w sejmikach ziemskich – tej reformy nie
wprowadzono w życie