Jan Matejko stworzył monumentalny styl malarskiego przedstawiania historii Polski. Nie ma Polaka, który by nie znał i nie rozpoznawał chociaz kilku prac mistrza.
Jego obrazy są tak sugestywne, ze czasami nasza wiedza o historii opiera się na "rzeczywistości "przedstawionej przez matejkę.
"Zapiski kronikarzy i historyków to nie Ewangelia, nie Pismo Święte" doskonale oddaje ducha , w jakim tworzył mistrz.
Jego obrazy to nie zdjęcie z epoki, zrobione dokładnie w chwili przedstawionego wydarzenia. To wyobrażenie tej chwili, gra wyobraźni artysty czasami nuewiele mająca wspólnego z realiami.
Wszak jego dzieła miały pokrzepiać serca i pokazywać potęgę Rzeczypospolitej, jako przykład służą obrazy : Zawieszenie dzwonu Zygmunta, Sobieski pod Wiedniem czy Bitwa pod Grunwaldem.
Albo też w szczególny sposób ukazywać dramatyzm chwili,czasem tragedię rozumianą i dostrzeganą przez ogół dopiero po latach.Takim obrazem jest "Rejtan - upadek Polski". Wiemy, że scena przestawiona na obrazie w rzeczywistości nie miała miejsca. Ale jak gest Rejtana działa na wyobraźnię widza, jaką rozpacz czujemy patrząc na przedstawioną scenę, wiedząc , że zgoda na rozbiór Polski oznacza prawie 200 lat niewoli i nieistnienie państwa Polskiego!
Matejko, doskonale rozumie, że artysty nie wiąże ścisłe trzymanie się przekazu historycznego. Siła oddziaływania dzieła jest czasem większa gdy ta prawda ( historyczna) jest ubarwiona, lekko przeinaczona. Bo dzieło odbiera się nie tylko oczyma ale i sercem a do serca widowni tylko mądry , wielki artysta potrafi przemówić.
