Nie bez znaczenia dla przygotowań wojennych były wydarzenia w Hiszpanii. Po wojnie wielu historyków uznało, że był to poligon doświadczalny dla Niemców. Hitler potwierdził na nim sprawność własnej armii. Wzmocniło to jego przekonanie, że Niemcy są przygotowane do podboju świata.
Hiszpania od 1931 roku była republiką. W lutym 1936 roku sukces w wyborach do parlamentu odniósł Front Ludowy – lewicowe ugrupowanie, ale bardzo niejednolite, ponieważ skupiało i republikanów, i socjalistów, i komunistów. Wewnątrz ugrupowania istniał problem z osiągnięciem porozumienia. Frontowi Ludowemu sympatii nie przysparzała sytuacja w kraju. Gospodarka przeżywała kryzys. Rosło bezrobocie, kolejne fale strajków paraliżowały państwo. Rządzący próbowali szukać winnych. Po obaleniu monarchii „wrogami” państwa stało się duchowieństwo. Represje objęły także armię. W związku z tym generalicja, z gen. Francisco Franco na czele, wystąpiła przeciwko rządowi. Znalazła poparcie zarówno wśród monarchistów, jak i skupionych w Falandze (nazwa ugrupowania politycznego) faszystów. Wiele garnizonów hiszpańskich poszło za przykładem gen. Franco i również zbuntowało się przeciwko rządzącym. Tylko garnizonowi stacjonującemu w Maroku (na czele którego stanął Franco) udało się przetrwać. W pozostałych miejscach zwolennicy Frontu Ludowego stłumili wystąpienia.
Państwa zachodnie postanowiły nie wtrącać się w wewnętrzny konflikt Hiszpanii. Natomiast państwa faszystowskie, solidaryzując się z „ideologicznie zbieżnym” gen. Franco, pomogły w przerzuceniu oddziałów z Maroka do Hiszpanii, a także wsparły rebelię sprzętowo i wysyłając oddziały wojskowe. Na przykład wysłany do Hiszpanii legion Condor Luftwaffe udzielił wsparcia lotniczego wojskom rebeliantów. Nie brakowało także ochotników z różnych krajów, którzy wspomagali obie strony. Republikanom wsparcia udzielił ZSRR, wysyłając przede wszystkim samoloty i czołgi. Ochotnicy lewicowi utworzyli natomiast brygadę międzynarodową.
Wojna miała wyjątkowo okrutny charakter. Obie strony mordowały przeciwników, przeprowadzały masowe egzekucje, rozstrzeliwały jeńców, nie zachowywały żadnych zasad.
Do historii, w dużej mierze dzięki dziełu Pabla Picassa, przeszło zbombardowanie przez niemiecki legion Condor baskijskiego miasteczka Guernica. Podczas nalotu ucierpiała przede wszystkim ludność cywilna.
Guernica
Pablo Picasso, Guernica , licencja: CC BY-SA 3.0
Konflikt zakończył się sukcesem gen. Franco – 28 marca 1939 roku zajął Madryt,
a 1 kwietnia tego roku ogłosił zakończenie wojny.
Wojna domowa w Hiszpanii przyniosła ogromne straty. Oblicza się, że w trakcie trzyletnich działań zginęło około pół miliona ludzi, w tym 200 tys. na frontach. Terror pochłonął ok. 130 tys. ofiar, dużo osób zginęło w trakcie bombardowań, a także wskutek głodu i chorób. Około 100 tys. zwolenników republiki poniosło śmierć w wyniku wyroków specjalnych sądów, zorganizowanych przez Franco po przejęciu władzy.
Nowy dyktator hiszpański zaczął tworzyć system oparty na wodzostwie, czyli caudillizm. Podstawową partią popierającą rządy była Falanga, do której w celu kontroli, została włączona cała armia. System stworzony przez Franco przypominał zatem włoski korporacjonizm Mussoliniego. Chociaż Hiszpania zbliżyła się do państw Osi, nie naśladowała całkowicie ich rozwiązań. Caudillo uważał bowiem, że państwa nie stać na udział w konflikcie światowym ze względu na zniszczenia gospodarcze.
Odpowiedz na pytania:
Jakie opcje polityczne starły się w wojnie domowej w Hiszpanii?
Jakie państwa włączyły się w konflikt, dlaczego?
Obraz Picassa jest symbolem:
sukcesu lotnictwa
barbarzyńskiego terroru wobec ludności cywilnej
militarnego sukcesu Frontu Ludowego
Zaznacz określenie, jakiego można użyć do scharakteryzowania ustroju Hiszpanii pod rządami generała Franco:
