fragment mojej prezentacji:
Motto utworu jest bardzo charakterystyczne i brzmi „Ludzie ludziom zgotowali ten los”. Pisarka zaraz po zakończeniu wojny była członkiem Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich. Przedstawiła ludzkie cierpienie słuchając opowieści osób, które ocalały. Wymowa opowiadań jest tym silniejsza, że przemawiają do nas same fakty i brak jest komentarzy odautorskich. Nałkowska ukazuje fizyczne niszczenie ofiar, jak rozstrzeliwanie, duszenie gazem, czy palenie w krematoriach, lecz również zbrodnie dokonywane na ich psychice. Zabicie wrażliwości moralnej ukazała Nałkowska w opowiadaniu „Profesor Spanner”, na przykładzie młodego gdańszczanina, który w czasie wojny brał udział w produkcji mydła z tłuszczu ludzkiego i który nie zdawał sobie sprawy z tego, że tak pracując bierze udział w zbrodni. Początkowo brzydził się używać wyrabianego mydła, lecz zabito w nim zarówno poczucie odrazy, jak i wrażliwość moralną. Mawiał potem „W Niemczech, można powiedzieć, ludzie umieją coś zrobić – z niczego”.
Inne opowiadania ukazują ludzi, których cechuje rezygnacja i zniechęcenie wobec życia. Czasami wydawałoby się, że człowiek szczęśliwie ocalał, tymczasem jest on zupełnie zniszczony wewnętrznie. Utwór ukazuje cierpienie ludności cywilnej i jest wstrząsającym oskarżeniem faszyzmu. W tym momencie przypominają mi się słowa z wiersza Różewicza „Zostawcie nas” – „zostawcie nas i zapomnijcie o naszym pokoleniu, zostawcie nas”.
