Odpowiedź :
Jakie były przyczyny i skutki ważnych wydarzeń w historii Polski w XVI wieku?
Hołd pruski był oddaniem się ostatniego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego, który stał na czele państwa zakonnego pod opiekę króla Polski jako jego lennika. Wraz z nim (już jako świeckim księciem) lennem Polski stało się całe państwo zakonne w Prusach. Miało to miejsce w 1525 r. w Krakowie.
Przyczynami hołdu pruskiego były:
- przegrana krzyżaków w wojnie z lat 1519-1521, będącej następstwem prób dyplomatycznego wyrwania się państwa zakonnego spod zależności od Polski.
- Sekularyzacja (czyli odebranie strukturom/organizacjom kościelnym ziem i dobytku) terenów państwa zakonnego w Prusach, będąca wynikiem przejścia wielkiego mistrza na luteranizm
- Chęć ustanowienia przez Albrechta Hohenzollerna (wspomnianego wielkiego mistrza krzyżackiego, który przeszedł do protestantów, prywatnie siostrzeńca króla polskiego Zygmunta I Starego) dziedzicznego księstwa dla swojej rodziny.
Skutki, jakie wynikły z hołdu pruskiego to:
- Tymczasowe rozwiązanie problemu nieprzyjaznego państwa w Prusach. Choć Polska zlikwidowała zagrożenie krzyżackie, to w przyszłości państwo to stało się zalążkiem dążeń do rozbioru Polski. Było to jednak wywołane polityką władców z dynastii Wazów.
- Uzyskanie przez Polskę lennika, co zwiększyło jej znaczenie międzynarodowe.
- Niepowtarzalna szansa na inkorporację terenów byłego państwa zakonnego, która była planowana na ustalone w ramach hołdu wymarcie potomków Albrechta Hohenzollerna.
Unia lubelska była zawartą w 1569 r. unią realną pomiędzy Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim. Zastępowała dotychczasową unię personalną w osobie władcy obu państw trwalszym związkiem, który przetrwał do 1795 r.
Przyczynami unii lubelskiej były:
- Postulaty ruchu egzekucyjnego (praw szlachty polskiej), wśród których znalazło się żądanie głębszej integracji Polski i Litwy, a nawet wcielenie tej drugiej do tej pierwszej.
- Litewska potrzeba wsparcia militarnego w wojnie z Moskwą.
- Chęć utrzymania unii na fundamentach trwalszych niż wspólny władca z jednej dynastii, połączona z perspektywą jej rozpadu po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta.
- Chęć nabycia ziem na Litwie przez szlachtę polską i praw szlachty polskiej przez litewską.
Skutkami zawarcia unii lubelskiej były:
- Przyłączenie Podlasia, Wołynia i Ukrainy do Korony Królestwa Polskiego. Było to następstwo opuszczenia obrad przy zawieraniu unii przez delegację litewską.
- Utworzenie z Polski i Litwy jednego państwa, zwanego Rzeczpospolitą. Składała się ona z dwóch równoprawnych części: Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, podległych im lenn Prus Książęcych oraz Księstwa Kurlandii i Semigalii, a także wspólnej posiadłości Litwy i Korony, czyli Inflant.
- Wspólne dla obu głównych części Rzeczypospolitej: elekcyjny król, sejm (izba poselska i senatorska), moneta, dyplomacja i działalność obronna. Pozostawiono odmienne: podział na terytoria wewnątrz RP, urzędy dworskie i wojskowe, osobne armie, skarby części składowych, prawa obowiązujące przed unią a nie zniesione przez nią bądź w dalszych uchwałach sejmu, języki urzędowe w Koronie i na Litwie.
- Trwałość związku. Przez 200 lat nie było większych prób zerwania unii, której kres położyli dopiero zaborcy.
- Dopełnienie obrazu Polski i Litwy jako potęgi o znaczeniu europejskim.
Pierwsza wolna elekcja odbyła się w 1573 r. w podwarszawskiej Woli. Był to wybór króla, którym mógł zostać każdy szlachcic z Rzeczypospolitej lub kandydat zagraniczny. Każdy szlachcic Polski i Litewski miał na niej prawo głosu. Pierwszym wybranym w ten sposób władcą I RP został Henryk Walezy.
Przyczyny pierwszej wolnej elekcji to:
- Bezpotomna śmierć Zygmunta Augusta i wygaśnięcie na nim dynastii Jagiellonów w linii męskiej.
- Ustalenia unii lubelskiej dotyczące wyboru władcy wspólnego dla Korony i Litwy.
Skutkami pierwszej wolnej elekcji były:
- Schematy wyboru władcy, powtarzające się w każdej kolejnej wolnej elekcji. Zwołanie sejmu, prezentacja kandydatów, składanie obietnic, wybór dokonywany w głosowaniach województwami
- Konieczność zaprzysięgania przez nowego króla artykułów henrykowskich, czyli zobowiązania do przestrzegania przez władcę zasad ustrojowych państwa (wolnej elekcji, tolerancji religijnej, zwoływania sejmu, utrzymywania rady szlacheckiej i możliwości wypowiedzenia mu posłuszeństwa w razie łamania przepisów) oraz pacta conventa, będących ustalanymi wraz z Sejmem, indywidualnymi zobowiązaniami dla każdego monarchy elekcyjnego.