Odpowiedź :
Rynek prasy w Szwecji, jak we wszystkich rozwiniętych krajach świata, znajduje się
obecnie w bardzo trudnym i jednocześnie przełomowym momencie. Pierwszym z ważnych
wydarzeń, które odmieniło rynek mediów, było powstanie lokalnych rozgłośni radiowych
stanowiących bezpośrednią konkurencję dla prasy lokalnej. Kolejnym stało się pojawienie
Internetu, a następnie ekspansja gazet bezpłatnych. Każde z tych wydarzeń przyczyniło się do
zmian na rynku prasowym, ale przede wszystkim utrwaliło nowy ład na szwedzkim rynku
mediów. Co istotne, dostosowanie do nowych okoliczności wymusiło zmiany w obszarach
charakterystycznych dla szwedzkiego systemu rynku prasowego, czyli lokalności
wydawnictw, tradycji silnych rodzinnych przedsiębiorstw wydawniczych, stałej struktury
własności oraz mocnej pozycji koncernów w wybranych segmentach rynku. Zmiany
widoczne były także w zachowaniu oraz zwyczajach odbiorców, w tym pojawieniu się różnic
pokoleniowych w konsumpcji mediów, korzystaniu z mediów tradycyjnych przy użyciu
nowych technologii, odchodzeniu od prenumeraty gazet, zmiany w strukturze głównych
źródeł informacji. Nowe okoliczności wpłynęły również na warunki i sposób pracy samych
dziennikarzy prasowych. Ich zatrudnienie stało się mniej stabilne, pojawiły się nowe rodzaje
dziennikarstwa, które wymusiły zmianę systemu edukacji oraz wymagały posiadania nowych
umiejętności. Zmianie uległ również charakter relacji między dziennikarzem, a odbiorcą.
Wpływ audytorium na treść publikacji prasowych jeszcze nigdy nie był tak wyraźny
i bezpośredni. Wszystkie wymienione procesy ze względu na swoje historyczne i społecze wyłącznie w tym obszarze, w którym koegzystują jako platformy mediów tradycyjnych.
Przedmiotem zainteresowania stały się również takie zakresy problemowe jak:
funkcjonowanie tytułów prasowych w sieci, dziennikarstwo on-line oraz aspekty prawne
regulacji rynku prasowego związane z procesem konwergencji mediów.
Szwedzka polityka medialna stanowi interesujący obszar badań z kilku względów.
Przede wszystkim dlatego, że jej celem nadrzędnym jest budowanie takich warunków dla
rozwoju mediów, aby zagwarantować dotarcie z wielu źródeł do możliwie największej grupy
odbiorców. Jednym z narzędzi realizacji celu jest wspieranie pluralizmu na rynku prasy,
a jednocześnie ułatwianie dostępu do nowoczesnych technologii, dzięki którym możliwe jest
odczytywanie treści publikowanych w internetowych wydaniach tytułów prasowych. Takie
podejście to wyraz przekonania (wyrażanego zarówno w systemie prawnym, jak
i w codziennej praktyce instytucji państwowych), że dostęp do informacji stanowi gwarancję
dobrego funkcjonowania jednostek w społeczeństwie i ma zapewnić im udział
w decydowaniu o sprawach kluczowych dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego na
każdym poziomie procesu decyzyjnego i w każdej dziedzinie życia społecznego. Partycypacja
to hasło, które jest obecne we wszystkich działaniach prowadzonych przez państwo
szwedzkie. Dodatkowo, państwo to, poprzez swoje instytucje, stara się pozostawić
obywatelom jak najszersze pole niezależności w zakresie wolności wypowiedzi i prawa
dostępu do informacji. To podejście, paradoksalnie, realizowane jest poprzez rozbudowany
system instytucji państwowych powołanych w celu kontroli funkcjonowania mediów, ale
także poprzez liczne instytucje branżowe odpowiedzialne za samoregulację pracy
dziennikarzy i mediów. Ten paradoks również stanowi jeden z przedmiotów rozważań
w niniejszej pracy.
Jednym z celów niniejszej dysertacji była chęć wzbogacenia o materiał empiryczny
dyskusji medioznawczej nad przyszłością mediów drukowanych na świecie. Kryzys w branży
wydawnictw prasowych widać we wszystkich obszarach jej funkcjonowania – zmniejsza się
liczba czytelników prasy, spada częstotliwość wydań oraz tytułów prasowych, zmniejsza się
zainteresowanie reklamodawców i ogłoszeniodawców, widać brak zainteresowania mediami
drukowanymi wśród młodych odbiorców – a to wyłącznie część z oznak kurczenia się rynku
prasy i zmniejszenia jego konkurencyjności wobec innych mediów.
Punktem wyjścia do rozważań na temat możliwych społecznych konsekwencji zmian
na rynku mediów drukowanych stała się hipoteza, że media te mają znaczenie w budowaniu
społeczeństw, a także wpływają na rozwój demokracji deliberatywnej − zarówno ze względu
znaczenie zostały przedstawione w kolejnych rozdziałach niniejszej pracy.
Przedmiotem rozprawy jest współczesny rynek prasy w Szwecji – jego geneza,
charakterystyka i obecny kształt. Duży nacisk został położony na całościowy opis aktualnego
stanu szwedzkiego rynku prasy codziennej w ujęciu systemowo-problemowym, co oznacza,
że przy analizie poszczególnych zjawisk rynek potraktowano jako niezależną strukturę
w obrębie, której można wydzielić konkretne części składowe. Każda z nich została
potraktowana jako element rynku i poddana ocenie ze względu na swoją rolę oraz ewentualny
wpływ na przyszłość systemu mediów tradycyjnych w Szwecji. Autorka uwzględniła miejsce
prasy drukowanej w życiu codziennym szwedzkiego społeczeństwa, a jednocześnie starała się
uchwycić moment przełomu technologicznego i kulturowego, który, jej zdaniem, ma miejsce
obecnie. Dlatego poza mediami tradycyjnymi wiele miejsca poświęcono nowym mediom, alena swoją rolę jako istotnego kanału informacji oraz czynnika integracji społecznej,
o których szczegółowo będzie mowa w dalszej części pracy. Elementem motywującym do
uczynienia przedmiotem dysertacji właśnie prasy było poczucie wyjątkowości mediów
drukowanych wobec pozostałych rodzajów mediów 1
. Owa wyjątkowość wynika z samego
faktu bazowania na druku − sposób podawania informacji ma określone implikacje dla
sposobu w jaki odbierane są treści. Stwierdzenie o znaczeniu rodzaju medium jest
bezpośrednim nawiązaniem do mcluhanowskiej koncepcji medium jako przekazu oraz
koncepcji Waltera Onga dotyczącej znaczenia piśmiennictwa dla sposobu pojmowania
rzeczywistości, tworzenia środowiska społecznego oraz funkcjonowania jednostek
w kulturze:
„Teza Marshalla McLuhana: »Medium jest przekazem« i jej empiryczne
potwierdzenie narzucają inny sposób patrzenia na czynnik medium w procesie
komunikowania, niż sugerowały to modele przepływu. Medium w żadnym razie nie
jest neutralnym pośrednikiem przekazu. Odciska piętno na znaczeniu przekazu,
stosownie do właściwego mediom kodu i środków prezentacji, każdorazowo
wpasowując przekaz w określony "format" i specyficzną logikę mediumˮ2
.
Na polskim gruncie naukowym również podkreśla się znaczenie mediów bazujących na druku
ze względu na ich właściwości opisane przez Waltera Onga i Marshalla McLuhana3
jednak z większym naciskiem na zawartość tekstów: „potencjał mediów drukowanych wynika
z ich możliwości szerszego i analitycznego traktowania zjawisk, możliwości swobodnego
oraz łatwego powracania do treści przez odbiorców4
, wyższego poziomu publicystycznego
1 Jednym z propagatorów idei wyższości komunikacji opartej na piśmie nad innymi formami komunikacji
medialnej − przede wszystkim kultury obrazkowej proponowanej przez telewizję − był amerykański teoretyk
mediów, filozof i krytyk kultury, Neil Postman. W książce Zabawić się na śmierć: Dyskurs publiczny w epoce
show-businessu, opisuje proces zmiany świadomości jaki zaszedł wraz z pojawieniem się pozapiśmiennych
technik komunikowania masowego. W jego opinii w świecie rządzonym przez telewizję informacje przestały
być ze sobą kompatybilne, a odbiorcy zaczęli przyswajać suche fakty nie znając ich kontekstu, ponieważ zdjęcie
to tylko wycinek rzeczywistości. Jak konstatuje Autor, mimo tych zmian wciąż bardziej wierzymy słowu
pisanemu niż mówionemu. Zob. N. Postman, Amusing ourselves to death: public discourse in the age of show
business, Londyn 2006, s. 94. 2 D. L. Altheide, R.P. Snow, 1979, 1988, za: W. Schulz, Komunikacja polityczna, Kraków 2006, s. 25. 3 O ile Marshall McLuhan podkreślał znaczenie formy przekazu dla jego odbioru, o tyle zaznaczał również, że
świat podąża w kierunku myślenia nielinearnego, co oznacza, że media drukowane, bazujące na piśmie, wkrótce
zostaną zastąpione nowymi formami komunikowania. Por. S. J. Baran, D. K. Davis, Teorie komunikowania
masowego, Kraków 2007, s. 350. 4 Opisując różnice w jakości treści dostarczanej przez poszczególne media, Autorzy dodają, że rynek prasy
również nie jest jednorodny: „prasa drukowana jest jednak wewnętrznie zróżnicowana. Oprócz wysoko
specjalistycznych magazynów informacyjno-publicystycznych, tygodników politycznych i prestiżowych
dzienników ogólnokrajowych istnieje prasa bulwarowa nastawiona na sensację, prasa ogłoszeniowa (bezpłatna),
regionalna i lokalna, których poziom zależy od wielu czynników wewnętrznych oraz zewnętrznych”. Patrz: S.
Michalczyk, Komunikowanie polityczne. Teoretyczne aspekty procesu, Katowice 2005, s. 81.moze to ci pomoże daj naj