1. Zadania Sejmu i Senatu.

To podstawowa funkcja Sejmu, która odbywa się przez uchwalanie ustaw (w tym budżetu państwa) i uchwał, a przez to określanie podstawowych kierunków działalności państwa. Ponadto w drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych. W ramach tej funkcji wyróżnić można jeszcze funkcję ustrojodawczą, tj. stanowienie norm konstytucyjnych, najważniejszych i podstawowych dla danego systemu prawa i ustroju państwa.

Funkcja kreacyjna

Polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu organów konstytucyjnych państwa oraz osób, które wchodzą w skład tych organów.

Podstawowym elementem sprawowania funkcji kreacyjnej jest udzielanie wotum zaufania Radzie Ministrów[8], a w szczególnym wypadku – prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności).

Sejm wybiera i powołuje na stanowiska:

zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu

sędziów Trybunału Konstytucyjnego

członków Krajowej Rady Sądownictwa

2 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji[9]

3 członków Rady Mediów Narodowych

3 członków Rady Polityki Pieniężnej[10]

Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznika Praw Dziecka

prezesa Najwyższej Izby Kontroli

prezesa Narodowego Banku Polskiego na wniosek Prezydenta RP

Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych

członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej.

Oprócz tego istnieją inne stanowiska państwowe, na które powołuje Marszałek Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami:

członków Rady Ochrony Pracy.

Funkcja kontrolna Edytuj

Sejm (wraz z Senatem) sprawuje władzę ustawodawczą, lecz ponadto sprawuje także kontrolę nad działaniem władzy wykonawczej.

Funkcja kontrolna odnosi się do rządu i podporządkowanej mu administracji, a polega na możliwości samodzielnego ustalania przez Sejm stanu faktycznego w sprawach dotyczących tych podmiotów (także stanu podstawowych dziedzin życia społecznego) i porównywania go ze stanem nakazanym przez prawo. Może również dotyczyć kontroli polityki prowadzonej w danej dziedzinie (np. polityki zagranicznej).

Jednym z instrumentów kontroli rządu przez Sejm jest prawo uchwalenia konstruktywnego wotum nieufności wobec rządu lub wotum nieufności wobec konkretnego ministra.

W ramach swych uprawnień Sejm może także żądać informacji w danej sprawie, ponadto obecności (na posiedzeniach Sejmu lub komisji) osób sprawujących kontrolowane urzędy. Efektem tej kontroli jest dokonywanie przez Sejm ocen postępowania, wyrażanie opinii, dezyderatów i przedstawianie sugestii, które nie są prawnie wiążące.

Sejm debatuje corocznie nad wykonaniem przez rząd ustawy budżetowej, opierając się na opinii Najwyższej Izby Kontroli, a efektem dokonanej oceny jest udzielenie bądź nie udzielenie absolutorium dla rządu. Izba rozpatruje też sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, jak również wysłuchuje corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności, praw człowieka i obywatela.

Szczególnym rodzajem kontroli jest powołanie komisji śledczej do zbadania określonej sprawy. Dla zwiększenia skuteczności kontroli jej działanie zostało uregulowane w specjalnej ustawie, dzięki czemu może ona nakładać na obywateli i organy państwa pewne obowiązki. Komisja ma ułatwiony dostęp do dokumentów, możliwość wzywania osób na świadków, czy też lepiej współpracuje z organami śledczymi, np. prokuratorami.

Spośród indywidualnych, poselskich form kontroli sejmowej wyróżnia się interpelacje oraz zapytania poselskie. Poseł kieruje je do Prezesa Rady Ministrów, ministrów, prezesa NIK lub NBP, którzy w ciągu 21 dni mają obowiązek na nie odpowiedzieć.

Ponadto poseł ma prawo kierować ustnie, na posiedzeniu Sejmu, pytania w sprawach bieżących, na które ich adresaci odpowiadają bezpośrednio na sali sejmowej. Posłowie mają również prawo podjąć interwencję poselską w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, w zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym, oraz jednostkach gospodarki niepaństwowej, dla załatwienia sprawy swych wyborców lub zapoznania się ze stanem jej rozpatrywania.

Kontrola nad działalnością samorządu terytorialnego odbywa się w sposób pośredni przez kontrolę wykonywania nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego przez Prezesa Rady Ministrów oraz bezpośredni, gdy na wniosek Prezesa Rady Ministrów Sejm ocenia, czy organ stanowiący samorządu terytorialnego „rażąco narusza Konstytucję lub ustawy”.

funkcje Senatu:

Do kompetencji Senatu należy:

zatwierdzanie ustaw uchwalanych przez Sejm

prawo inicjatywy ustawodawczej

wyrażanie zgody na zarządzenie przez Prezydenta referendum ogólnokrajowego

wyrażanie zgody na powołanie przez Sejm:

Prezesa Najwyższej Izby Kontroli

Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznika Praw Dziecka

Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych

Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej

podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania:

Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Trybunału Konstytucyjnego

Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego

Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznika Praw Dziecka

Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej

prawo do wystąpienia z wnioskiem do Marszałka Sejmu o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego

powoływanie 2 senatorów wchodzących w skład Krajowej Rady Sądownictwa

powoływanie 2 członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej

powoływanie 3 członków Rady Polityki Pieniężnej

powoływanie 1 członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

powoływanie 1 członka Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15

wraz z Sejmem uchwala ustawę o wyrażeniu zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej (2/3 głosów)

wraz z Sejmem uchwala zmiany w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (art. 235)

możliwość występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach dotyczących zgodności prawa z ustawą.

wybór ławników Sądu Najwyższego[9].

poprzez Komisję Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą sprawuje opiekę nad Polonią i dystrubuuje środki dla organizacji polonijnych.

W 2020 na podstawie ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 Senat utracił kompetencje do wyrażania zgody na powołanie i odwołanie Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej[10].