Odpowiedź :
Odpowiedź:
Narażenie na chemiczne, fizyczne i biologiczne czynniki ryzyka może prowadzić do różnych chorób skóry, choć wpływ na to mogą mieć również czynniki indywidualne (genetyczne). Większość z nich jest spowodowana narażeniem w miejscu pracy na chemikalia i wysokim promieniowaniem ultrafioletowym ze słońca.
W odniesieniu do skóry najbardziej istotnymi zagrożeniami chemicznymi są czynniki drażniące, uczulające i fotouczulające. Zagrożenia biologiczne obejmują bakterie, grzyby, wirusy i pasożyty skórne. Zagrożenia mechaniczne obejmują tarcie, okluzję, ucisk mechaniczny. Występować mogą także zagrożenia fizyczne jak promieniowanie i temperatura.
Podobnie jak w przypadku każdej choroby zawodowej, podczas badania należy zweryfikować stopień związku przyczynowego między chorobą skóry a zawodem. W związku z tym istnieją dwa warunki weryfikacji:
postawienie właściwej i konkretnej diagnozy medycznej oraz
sprawdzenie, czy choroba skóry związana jest z zawodem.
W późniejszym okresie niezbędna jest znajomość czynności wykonywanych w pracy, zagrożeń w pracy, instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz programu ochrony skóry w miejscu pracy.
Choroby skóry pochodzenia chemicznego
Narażenie na substancje chemiczne jest główną przyczyną zawodowych chorób skóry. Wydaje się to być oczywiste, ponieważ pierwszą linią kontaktu pracownika z otoczeniem, oprócz dróg oddechowych, jest właśnie skóra. Dodatkowo większość prac wiąże się z czynnościami manualnymi, dlatego też skóra rąk jest w to zaangażowana.
Najczęstszą zawodową chorobą skóry, obejmującą około 50-80% przypadków, jest drażniące kontaktowe zapalenie skóry, które jest około 5 razy częstsze niż alergicznie kontaktowe zapalenie skóry. Jest to zapalenie skóry w miejscu kontaktu z substancją chemiczną. Kontaktowe drażniące zapalenie skóry i alergiczne kontaktowe zapalenie skóry są nie do odróżnienia od siebie w badaniach klinicznych lub histologicznych. Ponadto bardzo często występuje kontaktowe zapalenie skóry o mieszanej postaci (alergiczne i drażniące).
Drażniące kontaktowe zapalenie skóry wywołane jest narażeniem na drażniąca substancję chemiczną, która uszkadza skórę w miejscu kontaktu z nią. Typowe środki chemiczne obejmują kwasy, zasady, rozpuszczalniki organiczne i detergenty. Wpływ na skórę zależy nie tylko od właściwości chemicznych i intensywności kontaktu, ale także od stężenia substancji chemicznej. Objawy tej choroby obejmują suchość, pieczenie, czerwona wysypka (rumień), obrzęk, rozwój pęcherzyków, łuszczenie skóry, a nawet w cięższych przypadkach martwicę. Przewlekłe powtarzające się narażenia powodują rozwój wyprysku: swędzenie, pękanie, strupy i łuszczenie, a nawet krwawienie.
Zapalenie skóry spowodowane połączonym narażeniem na substancję chemiczną i światło (fototoksyczne zapalenie skóry) może prowadzić do rozwoju pęcherzyków i pęcherzy na skórze zapalnej, po której następuje charakterystyczna opalenizna skóry (przebarwienie). Najczęstsze chemikalia związane z fototoksycznym zapaleniem skóry to:
furanokumaryny (psolareny) w roślinach, które mogą szczególnie narażać np. ogrodników, florystów;
pochodne smoły, które mogą szczególnie narażać pracowników dróg i izolacji budynków;
farmaceutyki, na które może występować narażenie w niektórych zakładach farmaceutycznych.
W alergicznym kontaktowym zapaleniu skóry proces uczulenia może trwać tygodnie, miesiące a nawet lata – w tym czasie może nie występować reakcja alergiczna na skórze. Nadwrażliwość na daną substancję chemiczną może trwać do końca życia, chociaż unikanie dalszego kontaktu z czynnikiem chemicznym może obniżyć poziom reakcji. Objawy tej choroby są bardzo podobne do objawów drażniącego kontaktowego zapalenia skóry, chociaż swędzenie przeważa nad pieczeniem, ponadto zmiany skórne nie ograniczają się do miejsca kontaktu, ale mogą rozwijać się również w nienaświetlonych miejscach. Najważniejszymi alergenami zawodowymi są:
metale: chrom, nikiel, kobalt, rtęć;
p-fenylenodiamina;
dodatki gumowe;
żywice naturalne;
żywice sztuczne;
biocydy;
karmy dla zwierząt;
rośliny;
farmaceutyki.
W Polsce z danych Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych prowadzonego w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi wynika, że ponad 90% zarejestrowanych chorób zawodowych stanowią kontaktowe zapalenie skóry (alergiczne bądź z podrażnienia) oraz pokrzywka kontaktowa.
W pokrzywce kontaktowej związek chemiczny powoduje pokrzywkę w miejscu kontaktu ze skórą zwykle w ciągu godziny (reakcja immunologiczna za pośrednictwem immunoglobuliny typu E przeciwko uczulającej substancji chemicznej). Może temu towarzyszyć alergiczny nieżyt nosa, zapalenie spojówek, astma. Istnieje również droga niealergiczna (nieimmunologiczna), gdzie substancja chemiczna bezpośrednio wyzwala uwalnianie histaminy w skórze powodując pokrzywkę. Powszechnie znaną formą przy alergicznej pokrzywce kontaktowej jest alergia na lateks wśród pracowników opieki zdrowotnej, gastronomii czy sprzątających, którzy noszą rękawiczki lateksowe. Zwalczanie tego typu choroby jest trudniejsze ze względu na ryzyko poważniejszych powikłań.
Choroby skóry pochodzenia biologicznego
Zakażenia grzybicze, szczególnie grzybice skóry, włosów i paznokci, stanowią na świecie poważny problem epidemiologiczny. W praktyce klinicznej spotyka się zmiany chorobowe skóry i jej przydatków określane jako grzybice właściwe (zakażenia dermatofitowe), wywoływane przez tak zwane dermatofity oraz zakażenia drożdżakowe, których czynnikiem etiologicznym są grzyby drożdżopodobne. Ponadto zmiany chorobowe skóry i paznokci mogą być spowodowane przez grzyby pleśniowe. Rozwój i przebieg zakażenia zależy od cech osobniczych, warunków środowiska i właściwości szczepu grzyba.
Zakażenia drożdżakowe wywołane są głównie przez grzyb pasożytniczy Candida albicans i występują głównie na rękach: grzybica paznokci, grzybica międzypalcowa, zanokcica. Rozwojowi infekcji drożdżakowych skóry sprzyja praca w środowisku mokrym, czyli częste i długotrwałe moczenie rąk oraz noszenie nieprzepuszczalnych rękawic ochronnych, narażenie na detergenty i inne płyny drażniące, dodatkowo pewne znaczenie może mieć wysoka zawartość cukru w środowisku pracy. Do grup zawodowych związanych z takim narażeniem należą pracownicy gastronomii, kucharze, pomocnicy kuchenni, gospodynie domowe, piekarze, cukiernicy i pracownicy przemysłu owocowo-przetwórczego oraz pracownicy służby zdrowia.
Grzybice te są typowymi zakażeniami dermatofitowymi, spowodowanymi przez grzyby z rodzaju Epidermophyton, Trichophyton i Microsporum.
Grzybice zawodowe dotyczą profesji związanych z kontaktem z żywymi zwierzętami lub materiałem pochodzenia zwierzęcego – mięsem, skórą itp. Narażenie może mieć charakter bezpośredni bądź pośredni – poprzez zanieczyszczone przedmioty, pomieszczenia, glebę czy na przykład słomę. Do tych grup zawodowych zalicza się rolników, hodowców zwierząt, pracowników ferm hodowlanych, weterynarzy, zawodowych opiekunów zwierząt, zatrudnionych w sklepach ze zwierzętami, pracowników przemysłu mięsnego, rzeźników, masarzy, rybaków, garbarzy, pracowników laboratoriów, osoby przeprowadzające badania naukowe z użyciem zwierząt.
Czynniki mechaniczne i fizyczne przyczyniające się do chorób zawodowych skóry
Wśród czynników etiologicznych chorób zawodowych skóry należy uwzględnić również uszkodzenia i powtarzające się mikrourazy mechaniczne w miejscu pracy. Zalicza się do nich tarcie i okluzję, ewentualnie ucisk. Zmiany skórne są zwykle następstwem powtarzających się zdarzeń.
Tarcie powoduje powstanie pęcherzy wskutek oddzielania się naskórka od skóry właściwej. Może też prowadzić do nadmiernego rogowacenia i pogrubienia naskórka, pęknięć i hiperpigmentacji (przebarwień) oraz kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia.
Efektem okluzji, z którą najczęściej mamy do czynienia wskutek noszenia nieprzepuszczalnych rękawic ochronnych, są zaburzenia czynności skóry, prowadzące również do rozwoju kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia.
Czynniki fizyczne mogą również odgrywać rolę czynników etiologicznych chorób zawodowych skóry. Do najważniejszych z nich należy promieniowanie ultrafioletowe i jonizujące oraz niska temperatura.
Promieniowanie jonizujące jest szeroko stosowane w obrazowaniu i terapii medycznej. Narażenie zawodowe na promieniowanie jonizujące, w tym promieniowanie rentgenowskie, zwykle powoduje lokalne objawy skórne (popromienne zapalenie skóry). Jednak dzięki technologii, która jest cały czas ulepszana i bezpieczniejsza ze względu na spójne normy bezpieczeństwa i higieny pracy, lokalne oparzenia popromienne są obecnie bardzo rzadkie.
Nie należy zapominać natomiast, że napromieniowany organizm może nie wykazywać żadnych wykrywalnych objawów przez bardzo długi okres czasu po ekspozycji. Wiadomo, że skutki tego rodzaju napromieniowania mogą istnieć w formie utajonej i rozwijać się stopniowo. Mogą ujawniać się nawet po kilkudziesięciu latach.
Narażenie zawodowe na promieniowanie słoneczne dotyczy osób zatrudnionych w rolnictwie, ogrodnictwie, leśnictwie, budownictwie, rybołówstwie, transporcie oraz przy budowie dróg, robotach drogowych i różnych pracach publicznych, w tym porządkowych. Niekorzystne skutki zdrowotne ekspozycji na promieniowanie UV pochodzące ze źródeł naturalnych i sztucznych dotyczą narządu wzroku, skóry oraz układu odpornościowego. Skutki zdrowotne dotyczące skóry dzieli się na ostre i przewlekłe. Do ostrych należą oparzenia słoneczne, opalenizna i immunosupresja, do przewlekłych fotostarzenie skóry, stany przedrakowe skóry (rogowacenie słoneczne, plamy soczewicowate) oraz raki skóry.
Choroby zawodowe skóry są powszechne i mają znaczący wpływ na życie i zdrowie pracowników. Liczba dotkniętych pracowników tymi chorobami może stale wzrastać, gdyż liczba używanych chemikaliów w środowisku pracy i nie tylko także ciągle wzrasta, a skłonność do reakcji alergicznej staje się coraz bardziej powszechna. Przy zastosowaniu odpowiednich środków ochrony większości chorób można uniknąć, jednak gdy wyeliminowanie narażenia nie jest możliwe na tyle, aby życie i zdrowie nasze były bezpieczne, zmiana zawodu może być w końcu konieczna.
W artykule zostały wyróżnione tylko niektóre choroby zawodowe skóry.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1367).
Źródła pomocnicze:
Profilaktyka chorób zawodowych skóry. Poradnik dla lekarzy – poradnik wydany Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi;
Profilaktyka dermatoz zawodowych. Poradnik dla pracowników BHP, PIP, PIS, pracodawcówa. i pracowników – poradnik wydany Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi;
Internetowa strona Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Wyjaśnienie: