DESZCZ JESIENNY - Leopold Staff


Scharakteryzuj szatana przedstawionego w wierszu. Odnieś wizję tej postaci do innych

wizerunków złego obecnych w kulturze.


Odpowiedź :

Motyw szatana pojawia się w wierszu w strofie szóstej. Szatan przechadza się przez ogród przed domem podmiotu lirycznego. Niszczy wszystko dookoła, ogród zamienia się w pustkę, pali kwiaty i okamienia trawniki:

I zmienił go w straszną, okropną pustelnię...

Z ponurym, na piersi zwieszonym szedł czołem

I kwiaty kwitnące przysypał popiołem,

Trawniki zarzucił bryłami kamienia

To, co wyróżnia szatana w wierszu od pozostałych jego obrazów w kulturze to jego płacz. Widok, który zastał szatan, sam go przeraził i zasmucił:

Aż, strwożon swym dziełem, brzemieniem ołowiu

Położył się na tym kamiennym pustkowiu,

By w piersi łkające przytłumić rozpacze,

I smutków potwornych płomienne łzy płacze...

Diabeł odczuwa ludzkie wahania emocjonalne, melancholię, smutek, znużenie, beznadzieja, rezygnację, pesymizm, a więc wszystkie negatywne uczucia dotykają go. W oczach czytelnika staje się bardziej ludzki.

W wierszu diabeł (istota zła) posiada uczucia — cechę wydawałoby się czysto ludzką. W przeciwieństwie do biblijnego szatana, który nie odczuwa żadnej innej emocji prócz nienawiści do ludzi. W Biblii szatan kusi, prowokuje, zwodzi do złego postępowania, ale nigdzie nie ma wspomnienia, aby płakał. Szatan w Biblii jest aktywny, cały czas niszczy, nie śpi — w przeciwieństwie do szatana z Deszczu Jesiennego, który kładzie się na kamiennym pustkowiu i się rozczula. Ponadto biblijny szatan przybiera różne postacie: węża, smoka, Antychrysta.

Inny obraz szatana jawi się w Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa. Szatan występuje pod postacią wysokiego cudzoziemca odzianego w gustowny garnitur, dzierżącego laskę z czarną rączką w kształcie głowy pudla. Jego biblijna aura znika, niewiele ma również wspólnego z romantyczną wizją szatana. W rozmowie z Berliozem przedstawia się jako profesor od czarnej magii. Przybył on do Moskwy razem ze swoją świtą. Jest on bardzo żartobliwy, cierpi na reumatyzm (a więc na ludzkie choroby, tak jakby dotknął go skutek grzechu pierworodnego!). Nosi niechlujnie pocerowaną koszulę, co silnie pozbawia go szatańskiej powagi i grozy. Jest bardziej magiczny niż diabelski. I chociaż ma cechy biblijnego szatana (chytrość, inteligencję, pychę), to jest to niewątpliwie współczesny model postaci, bardzo silnie wkomponowanej we współczesny świat.