Przyczyną romantycznego buntu pokoleniowego była chęć pokazania różnicy między światem racjonalizmu i romantyzmu. Ten pierwszy opierał się na doświadczeniu i poznaniu wszystkiego przez rozum, a romantyczny na odczuciach i wyobraźni.
W „Odzie do młodości“ poeta zestawił świat młodych ze światem starych, pokazując ich przeciwieństwo. Świat młodych jest pełen entuzjazmu i wiary w możliwości, a świat starych hamuje postęp. Mickiewicz krytykuje tu świat racjonalizmu.
W wierszy „Romantyczność“ poeta przedstawił Karusię, która widzi ukochanego, zmarłego Jaśka. Uznawana jest na obłąkaną, ale obserwujący ją lud, wierzy jej. Ona i prosty lud przestawiają świat uczuć i wyobraźni. Przyglądający się zdarzeniu Starzec wyśmiewa ich, kierując się „szkiełkiem i okiem“. Jest on przedstawicielem świata oświecenia. Poeta opowiada się po stronie prostoty, pokazując, że ważniejsze jest patrzenie sercem i ufanie uczuciom niż racjonalne i przestarzałe poglądy klasyczne.
Młodzi nie zgadzali się na zastaną rzeczywistość i szukali nowych, własnych dróg i rozwiązań.
