W wiejskiej chacie na świat przychodzi wątły chłopiec – Janek. Dziecko zostaje ochrzczone przez wiejskie baby, ponieważ są one przekonane, że – podobnie, jak matka – nie dożyje ono przyjazdu księdza. Stan matki i dziecka się jednak poprawia. Dziesięcioletni Janek jest jednak chłopcem o słabym zdrowiu, wiecznie chodzi głodny. Nie jest do końca rozgarnięty. Całą uwagę koncentruje na muzyce, za co często dostaje cięgi. W końcu na wsi otrzymuje przezwisko Muzykant. Stąd też tytuł noweli – Janko Muzykant.
Janko często podkrada się w okolice karczmy, aby posłuchać płynącej stamtąd muzyki. Samodzielnie robi sobie skrzypce z gonta (drewnianego materiału) oraz włosia końskiego.
Zakrada się także do dworu, gdzie często na skrzypcach gra lokaj. Pewnego dnia nie ma go jednak w pobliżu, a skrzypce wiszą w kredensie. Kiedy chłopak podchodzi do kredensu i wpatruje się w wymarzone skrzypce, zostaje znaleziony przez służbę i oskarżony o próbę kradzieży staje przed sądem
wójt i ławnicy podczas sądu nie wiedzą, jak ukarać to biedne, umorusane stworzenie. Skazują Janka na chłostę, na skutek której Janek umiera na trzeci dzień. Przed śmiercią pyta jedynie matki, czy w niebie dostanie prawdziwe skrzypce. Ta potwierdza i zaczyna rozpaczać, wiedząc, że zaraz straci jedynego syna.
Z Włoch wracają właściciele dworu. Wychwalają Italię, a przede wszystkim ogromną liczbę utalentowanych osób, które można tam wspierać.
