Uczucia, emocje są nierozerwalnie związane z życiem każdego z nas. Przedstawienie emocji w utworze aspiruje do rzeczywistej konstrukcji bohaterów, determinuje ich charakter, ukazuje jak stany emocjonalne mogą wpływać na zachowania człowieka. Literatura wyraża różne stany uczuć czlowieka.
Na przykład Inwokacja z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, stanowi najpełniejszy i najbardziej wzruszający wyraz miłości i tęsknoty poety do ukochanej ojczyzny. Zwraca się on do Litwy, ojczystego kraju, wychwalając jej zalety i piękno.
Z kolei Leopold Staff w wierszu „Deszcz jesienny“ przedstawiając obraz deszczu monotonnie dzwoniącego o szyby, oddaje smutek, rezygnację i melancholię, w których jest pogrążony podmiot liryczny. Jest przygnębiony przykrymi faktami z jego życia (odejście kogoś bliskiego, nieumiejętnośc odwzajemnienia miłości), rozchwiany emeocjonalnie, samotny. Jednak mimo tego godzi się na swój los.
Najbardziej bolesnym uczuciem jest cierpienie, np. z powodu śmierci ukochanej osoby. Wtedy wszystko zaczyna tracić sens, tęsknimy za tą osoba, niemogąc pogodzić się ze stratą.
Ogromny żal, ból i deficyt nadziei, rozpacz prowadząca nawet do zanegowania wiary w dobrego, chrześcijańskiego Boga, a także stoickiego światopoglądu, dosięga Jana Kochanowskiego, co wyraża w „Trenach“ poświęconych pamięci zmarłej córki Urszuli. Są one wyrazem stanu serca i umysłu ojca, odczuwajacego ogromny żal i ból.
Trudne uczucia, traumatyczne przeżycia są tematem opowiadania Idy Fink „Wariat“. Bohaterem utworu przybierającego formę monologu jest mężczyzna, z pochdzenia Żyd, który zwierza się lekarzowi z traumy, którą przeżył podczas II wojny światowej. Wspomnienia wywiezionych z getta na pewną śmieć jego trzech córek, którym ze strachu nie zdecydował się towarzyszyć w ostaniej drodzie, wzbudza w nim smutek i żal, a przede wszystkim poczucie winy, ponieważ on przeżył, a one nie. Ocalił życie, lecz utracił na zawsze spokój.
Emocje to nieodłączny element literatury zarówno w odniesieniu do liryki, jak i prozy. To dzięki sugestywnym opisom emocji twórcy są w stanie lepiej zaprezentować nam stan wewnętrzny bohatera, jego motywacj oraz urzeczywistnić przedstawiany świat.
