Monarchia stanowa zastąpiła dotychczasowy ustrój Polski, jakim była monarchia patrymonialna.
Ustrój monarchii stanowej cechowało:
- wpływanie stanów na politykę państwa
- umniejszanie władzy króla i stopniowe jej osłabianie
- decentralizacja władzy poprzez tworzenie nowych urzędów i stanowisk
- równoległe istnienie organów zarówno władzy państwowej, jak i stanowej (dualizm władzy)
- formalne sprawowanie władzy przez króla, jednak w praktyce władza to była z bardzo ograniczana (z czasem coraz bardziej)
- uprawnienia szlachty były bardzo duże - szlachta mogła wypowiadać posłuszeństwo królowi i kształtować politykę zgodnie z własnymi oczekiwaniami (także dla osiągnięcia korzyści)
- urzędnicy swoje funkcje mogli sprawować do końca życia
- monarcha nie był już sędzią, jego rolę przejmowały sądy ziemskie
- ustawodawstwo nadal pochodziło z rąk króla, ale musiał się on liczyć z głosem stanu szlacheckiego
- polityka zagraniczna była kształtowana tylko w porozumieniu ze stanem szlacheckim
- zyskała na znaczeniu rada królewska, czyli organ doradczy monarchy
- Proces kształtowania się monarchii stanowej w Polsce zakończyło wydanie w 1454 r. statutów nieszawskich - jako ostatniego przywileju nadanego szlachcie przez władcę.
Monarchia stanowa to forma ustroju politycznego, który charakteryzował się wyłonieniem stanów, czyli grup społecznych, zwłaszcza szlachty i duchowieństwa. Grupy te ograniczały władzę monarchy m.in. poprzez reprezentowanie w zgromadzeniach stanowych.
Monarchia stanowa w Polsce swój początek wzięła za panowania Władysława Łokietka.
