Odpowiedź :
Odpowiedź:
Przyczyny powstania kozackiego na Ukrainie były takie, że Kozacy byli grupą społeczną (narodem) odmiennym od Polaków i Litwinów. Iną przyczyną było to, że kozacy byli prawosławni a nie katoliccy tak jak więkrzość mieszkańców I Rzeczy Pospolitej.
Odpowiedź:
Kozackie powstania – zbrojne wystąpienia Kozaków na Ukrainie, wywołane ograniczaniem ich swobód, zmniejszaniem rejestru kozackiego (kozacy rejestrowi) i zakazem samowolnych wypraw nad Morze Czarne, zakłócających stosunki polsko-tureckie; przeradzały się często w powstania ludowe w obronie religii prawosławnej (nienawiść kierowała się zwł. przeciwko jezuitom popierającym katolicyzm), skierowane także przeciwko starostom ograniczającym wolności kozackie.
Powstanie 1591–93, pod wodzą K. Kosińskiego, było wywołane niezadowoleniem Kozaków z uchwalonej przez sejm w 1590 r. ustawy, która podporządkowywała ich władzy i kontroli hetmana koronnego oraz ujmowała w ramy rejestru kozackiego (600 ludzi); stłumione przez nadworne wojska Ostrogskich i Wiśniowieckich. Powstanie 1595–96, pod wodzą S. Nalewajki, G. Łobody i M. Sawuły, ogarnęło część Wołynia, północną Kijowszczyznę, Polesie, a nawet Mohylew; było spowodowane wzmożoną polską kolonizacją ziem na Ukrainie oraz postanowieniami sejmu 1593, zaostrzającymi represje wobec Kozaczyzny; stłumione przez siły kor. hetmana S. Żółkiewskiego. Powstanie 1625, pod wodzą M. Żmajły, zostało stłumione przez wojska koronen hetmana S. Koniecpolskiego; Kozacy przyjęli narzucone im przez Koniecpolskiego warunki (tzw. ugoda kurukowska ograniczała rejestr kozacki do 6 tys. ludzi, zabraniając jednocześnie Kozakom wypraw przeciw Turkom nad M. Czarne). Powstanie 1630, pod wodzą T. Fedorowicza, wybuchło na skutek konfliktu między uprzywilejowanymi Kozakami rejestrowymi a pozostałymi, zmuszonymi do wypełniania świadczeń pańszczyźnianych; zakończyło się ugodą będącą powtórzeniem ugody kurukowskiej. Powstanie 1635, pod wodzą I. Sulimy, doprowadziło do zniszczenia Kudaku – twierdzy nad Dnieprem, stojącej na przeszkodzie Kozakom w organizowaniu wypraw na posiadłości tureckie; zostało stłumione dzięki współdziałaniu sił polskich z Kozakami rejestrowymi. Powstanie 1637–38, pod wodzą P. Pawluka, objęło tereny na lewym brzegu Dniepru oraz Zaporoże; do powstania przyłączyła się także część Kozaków rejestrowych; w decydującej bitwie pod Kumejkami 16 grudnia Kozacy pokonani przez wojska polskie dowodzone przez M. Potockiego; Pawluk, otoczony 20 grudnia pod Borowicą, został wydany w ręce polskie, a 24 grudnia starszyzna kozacka podpisała akt kapitulacji. Powstanie 1638, pod wodzą J. Ostarnina (Ostarnic) i D. Huni, było spowodowane uchwałą sejmu 1638, zrównującą Kozaków nierejestrowych z chłopami; po początkowych sukcesach i bezskutecznych staraniach o pomoc tatar. powstańcy ponieśli klęskę pod Żołninem (13 czerwca); Ostranin, zrezygnowawszy z dalszego oporu, zbiegł na terytorium mosk.; Hunia, wybrany na hetmana, oblężony przez wojska pol. pod dowództwem S. Potockiego, zmuszony do układów (4 sierpnia).
Powstanie 1648–54, największe powstanie kozackie, zorganizowane przez B. Chmielnickiego pod hasłem oderwania się od Rzeczypospolitej i utworzenia niezależnego państwa ukr.; wywołało je m.in. niezadowolenie z rządów pol. na Ukrainie; Chmielnicki, poparty przez Kozaków rejestrowych oraz wspomagany przez Tatarów krymskich, zwyciężył wojsko pol. nad Żółtymi Wodami (1648), pod Korsuniem (26 maja) i Piławcami (23 września), docierając pod Lwów i Zamość; 1649 Chmielnicki obległ Zbaraż, a po bitwie pod Zborowem (lipiec 1649), pod naciskiem chana krymskiego, zawarł z Rzecząpospolitą ugodę zborowską 1649, która przyznawała mu buławę hetmańską na Zaporożu i prawo utworzenia 40-tysięcznego rejestru kozackiego; kompromis nie zadowolił żadnej ze stron, a wznowione powstanie objęło również Wołyń i Podole. Klęska Kozaków pod Beresteczkiem (1651) zmusiła Chmielnickiego do zawarcia ugody z Polską w Białej Cerkwi (28 IX). Niekorzystne warunki ugody skłoniły Kozaków do kontynuowania walki; po zwycięskiej dla Kozaków bitwie pod Batohem (czerwiec 1652) wojska polskie zostały otoczone pod Żwańcem, ale wskutek wycofania się z walki Tatarów powstańcy musieli zawrzeć ugodę (XII 1653), uzyskując przywrócenie warunków ugody zborowskiej. Niekorzystny obrót sytuacji pchnął Chmielnickiego do szukania pomocy w Rosji; rezultatem tych zabiegów była decyzja o przyłączeniu Ukrainy do Rosji podjęta przez radę kozacką w Perejasławiu (1654), która stała się powodem wojny polsko-moskiewskiej 1654–57. Samodzielną rolę polityczną Kozacy próbowali odgrywać do śmierci Chmielnickiego (1657), pozostając w późniejszym okresie w orbicie wpływów Rzeczypospolitej, Rosji i Turcji.
Ostatnim z wielkich powstań kozackich było powstanie 1702–04, pod wodzą S. Paleja, wywołane likwidacją wojska kozackiego przez sejm 1699; objęło znaczną część woj. kijowskiego, woj. bracławskiego oraz Wołyń i Podole; dopiero 1714 zostało ostatecznie stłumione.
Powstania kozackie a ludność żydowska
Wystąpienia ludności kozackiej i ruskiej przeciw szlachcie polskiej, skierowane również przeciw Żydom i jezuitom. Włączenie ziem ukrainnych do Korony na mocy unii lubelskiej w 1569 rozpoczęło okres szybkiego zagospodarowywania tych terenów przez przedstawicieli wielkich rodów magnackich, które otrzymały tam od króla nadania ziemskie. Jednocześnie usiłowano narzucić zależność feudalną i wysokie świadczenia nie tylko chłopom ruskim, lecz również cieszącym się dotychczas wolnością Kozakom. Żydzi w pd.-wsch. województwach odgrywali ważną rolę gospodarczą, zwłaszcza w handlu, dzierżawili młyny i karczmy, a nawet całe miasteczka i wsie, zajmowali się poborem ceł, myt i podatków, pełnili różne inne usługi na rzecz dworów magnackich i szlacheckich. Posiadali szerokie uprawnienia wobec ludności chrześcijańskiej, niekiedy nawet prawo sądzenia i karania. To sprawiło, że Żydów identyfikowano z instytucjami władzy i uciskiem. Większość majątków magnackich zatrudniała dzierżawców, faktorów i pośredników żydowskich. W życiu codziennym częściej spotykano się z żydowskim poborcą podatków niż z panem, w którego imieniu świadczenia te były ściągane. Sytuacja ta doprowadziła do silnego antagonizmu między miejscową ludnością a Żydami. Do wystąpień przeciw Żydom doszło już w czasie powstania Nalewajki w 1595–96 i Pawluka w 1637, kiedy spalono synagogę w Połtawie. Najbardziej tragiczne wydarzenia rozegrały się w czasie powstania Chmielnickiego (1648–49), które swoim zasięgiem objęło Wołyń, Podole, część Białorusi i Rusi Czerwonej. Doszło wówczas do rzezi całych gmin. Datę pogromu w Niemirowie Sejm Żydowski w 1650 ogłosił obchodzonym corocznie dniem żałoby. W niektórych miejscowościach Żydzi organizowali obronę wraz z Polakami, np. w Tulczynie, Barze, Połonnem. Gminy lwowskie uratował wysoki okup złożony Kozakom. Rzezie w czasie powstania Chmielnickiego spowodowały ucieczkę Żydów z ziem Rzeczypospolitej do państw Europy Zachodniej, chociaż wielu z nich po kilku latach powróciło do rodzinnych miast. Wypadki, jakie rozegrały się w 1648 i 1649, zostały opisane przez autorów żydowskich, m.in. przez Natana Hanowera, Mojżesza z Narola, Szimszona z Ostropola, Szabtaja ben Meir ha-Kohen. W swoich relacjach przesadnie pisali oni o 60–100 tys. ofiar. Liczba ta jest znacznie zawyżona, niemniej rzeczywista liczba ofiar była wysoka, można ją szacować na kilka tysięcy osób. Rok 1648 jest uznawany za datę przełomową w dziejach Żydów polskich, kończącą epokę spokojnej koegzystencji. Ogrom tragedii wpłynął na dalszy rozwój, nie tylko demograficzny i gospodarczy, ale i duchowy, skupisk żydowskich w Rzeczypospolitej. Do pogromów gmin usytuowanych na wschodnich kresach doszło jeszcze kilkakrotnie, np. w 1734 hajdamacy (zbrojne grupy rabusiów, ale także powstańców chłopskich i kozackich na Ukrainie) pod komendą Werlacza, setnika chorągwi dworskiej księcia Lubomirskiego, spustoszyli województwo bracławskie, Wołyń i Podole. W 1734–37 oddziały dowodzone przez Waśkę Wościłę, rzekomego wnuka Chmielnickiego, grabiły gminy białoruskie. W 1750 ofiarą hajdamaków padły gminy na Ukrainie (Winnica, Radomyśl, Humań).
Wyjaśnienie: