księga I:
- oko pańskie konia tuczy- narrator o Sędzim jako o dobrym gospodarzu - „: Bo Sędzia wie, że oko pańskie konia tuczy.“
- „Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą.“, „Trzeba się długo uczyć, ażeby nie zbłądzić“ - Sędzia o grzeczności
- „szanują przyjaciół jak pieniądze Żydzi.“ - mówi Sędzia w przemowie o grzeczności: „Dziś człowieka nie
pytaj: co zacz? kto go rodzi? /Z kim on żył, co porabiał? każdy gdzie chce wchodzi,/
Byle nie szpieg rządowy i byle nie w nędzy. [... ] / Dość, że ważny i że się stempel na
nim widzi, / Więc szanują przyjaciół jak pieniądze Żydzi.“
- „co Francuz wymyśli, to Polak polubi“ - Podkomorzy w rozmowie z ks. Robakiem: „Bo Paryż częstą mody odmianą się chlubi,/ A co Francuz wymyśli, to Polak polubi.“
- „nauka sama z latami przychodzi“ - Rejent o Telimenie w rozmowie z Tadeuszem: „Lepiej zna się na łowach niż myśliwi młodzi: Tak to nauka sama z latami przychodzi.“
- uciekać gdzie pieprz rośnie - narrator wspomina starych legionistów, którzy krążyli po Litwie i przynosili wiadomości ze świata. Jeden z nich miał mówić o losach księcia Jabłonowskiego: "On opowiadał... Jak Jabłonowski zabiegł, aż kędy pieprz rośnie,(...)“
ks. VI
- dziesiąta woda po kisielu czyli bardzo daleki krewny - mowa jest o tym, że Hrabia dla Horeszków był dziesiątą wodą po kisielu: „A potem, czegoż jeszcze wlazł mi tu ten Hrabia?
Z jakiem prawem do zamku? Wszak wiesz, przyjacielu,/ On Horeszkom dziesiąta woda na kisielu!"
ks. VII
- „ co za ptaszek“ czyli gagatek - Maciej Dobrzyński podczas narady w Dobrzynie, mówi o Ks. Robaku: „ Nie drwijcie, rzekł, z Robaka; znam go to ćwik
klecha, Ten robaczek większego od was zgryzł orzecha; Raz go tylko widziałem, ledwiem okiem rzucił, Poznałem, co za ptaszek.“
- ciemno się tłumaczyć czyli niejasno, gmatwać się w tłumaczeniach - podczas tejże narady jeden ze szlachciców odpowiedział Maćkowi Dobrzyńskiemu: „Odkrzykuje mu jeden ze szlachty: O całą szlachtę idzie; toż i Robak bąkał,/ Choć nigdy nie dokończył i zawsze się jąkał, I ciemno się tłumaczył“
- mądra głowa, mówić płynnie, mądrze jakby czytać z książki, - mówi Gerwazy: Dobrze. -Mówi. - Owóż mądrej głowie, Ciągnął mówca spojrzawszy bystro, dość dwie słowie, Nieprawdaż? [...]
Prawda! rzekli, jakby z książki czyta.“
- „O wielkich rzeczach myśleć należy wielkiemu.“ - mówi Klucznik
- ni brat ni swat - Jankiel o Sędzim Soplicy: „ Nu, Panowie Dobrzyńscy, ja sobie Żydzisko; Mnie Sędzia ni brat, ni swat;“
- nie pchać palców między drzwi- mówi Klucznik podczas narady: „ Precz stąd. Żydzie! Nie tkaj palców między drzwi, nie o ciebie idzie!“
- zadzierać nosa - Konewka o Sędzim Soplicy : „A ja k dmie się, phu, phu, phu, jak nos drze do góry!
- rażony gromem - na słowa Macieja Dobrzyńskiego: „Ucichli wszyscy jak rażeni gromem!“
