Odpowiedź :
określenie eur. rewolucji 1848–49. Miały one różne przyczyny: walczono o zjednoczenie kraju (Włochy, Niemcy), o ustrój republ. (Francja, częściowo Niemcy), o konstytucję (Niemcy, Prusy, monarchia habsburska), o wyzwolenie kraju spod obcej okupacji (pn. Włochy, Węgry i in. kraje wchodzące w skład monarchii habsburskiej, W. Księstwo Pozn.), o zniesienie pozostałości ustroju feud. (Niemcy, monarchia habsburska, ziemie pol.), o zniesienie praw cechowych w rzemiośle hamujących rozwój przemysłu lub, przeciwnie, o ich zachowanie w celu ratowania rzemiosła (Niemcy, monarchia habsburska); ponadto ujawnił się konflikt między robotnikami a właścicielami (Francja, Niemcy). W państwach o wielonar. składzie ludności, jak Prusy (Niemcy, Polacy), a zwł. monarchia habsburska (Niemcy, Polacy, Czesi, Ukraińcy, Rumuni, Węgrzy, Włosi, Chorwaci, Słoweńcy, Słowacy i in.), pojawiły się konflikty na tle narodowym. Charakterystyczną cechą W.L. były jednoczesne wystąpienia rewol. w wielu krajach, a sukcesy lub porażki w jednym z nich oddziaływały na pozostałe. Zaskoczone powszechnością rewolucji rządy były zmuszone do ustępstw. Postulaty wysuwane przez rewolucjonistów nie były jednolite — od liberalnych do socjalist., od wyzwoleńczych do ugodowych. Ułatwiło to rządom walkę z rewolucją, która we wszystkich krajach zakończyła się klęską i represjami.
Za początek W.L. uważa się rewolucję lutową we Francji 22–24 II 1848 — w jej wyniku powstała II Republika. 13 III zaczęła się rewolucja w Wiedniu, 18 III w Berlinie (rewolucja marcowa 1848) i Mediolanie. W Paryżu, po ucieczce króla Ludwika Filipa I, władzę objął Rząd Tymczasowy. W celu rozwiązania spraw robotników powołano Komisję Luksemburską (socjalista L. Blanc). Wprowadzono wolność prasy, stowarzyszeń itd., zniesiono niewolnictwo w koloniach. W wyborach do Zgromadzenia Nar. 23 IV, w których po raz pierwszy wprowadzono powsz. prawo głosu (tylko dla mężczyzn), wzięło udział 9 mln Francuzów. Zwycięzcy republikanie wycofali się z ustępstw wobec robotników, nakazując wysiedlenie z Paryża bezrobotnych. Doprowadziło to VI 1848 do wybuchu powstania, krwawo stłumionego przez wojsko (dca gen. L.E. Cavaignac); zginęło kilka tys. ludzi. Klęska powstania położyła kres W.L. we Francji. Wybrany wg zasad nowej konstytucji 10 XII 1848 prez. Ludwik Napoleon Bonaparte dokonał zamachu stanu 1852 i ogłosił się ces. Napoleonem III.
W Niemczech, składających się z 36 państw (większość z nich tworzyła Związek Celny z Prusami), sytuację komplikowało duże zróżnicowanie społ. i gospodarcze. Liberałowie doprowadzili do zwołania 18 V 1848 parlamentu ogólnoniem. do Frankfurtu n. Menem (Frankfurckie Zgromadzenie Narodowe). Rewolucja w Berlinie zaczęła się 18 III 1848 od 3-dniowych krwawych walk ludu z wojskiem (200 zabitych). Fryderyk Wilhelm IV w celu uspokojenia sytuacji usunął wojsko z miasta. „Rząd marcowy”, złożony gł. z burżuazji nadreńskiej, ogłosił amnestię (więzienie opuścili Polacy skazani w procesie berlińskim 1847, m.in. L. Mierosławski i K. Libelt). W wyborach powsz., dwustopniowych, wybrano Zgromadzenie Nar. w celu opracowania konstytucji. Demonstracja lud. 14 VI, której celem było uczczenie ofiar rewolucji, została rozbita przez gwardię narodową. Utrata poparcia ludu osłabiła parlament, natomiast wojsko przygotowywało się do obrony „króla i ojczyzny”. W październiku parlament rozpoczął pracę nad konstytucją, wprowadzając do niej paragraf o zniesieniu szlachectwa, tytułów i orderów. Fakt ten, a także wiadomość o upadku powstania w Wiedniu pobudziły aktywność władz. Rewolucja załamała się: król nakazał parlamentowi opuścić Berlin (9 XI), powołał rząd gen. F. Brandenburga, wprowadził stan oblężenia i 5 XII narzucił konstytucję, którą wkrótce zmienił, ograniczając prawa polit. mniej zamożnych warstw społecznych.
Rewolucja w Wiedniu 13–15 III 1848 spowodowała nagłe załamanie się systemu polit. (ucieczka kanclerza K. Metternicha). Kraje należące do monarchii habsburskiej dążyły do autonomii (Czechy, Galicja, Chorwacja) albo do niepodległości (pn. Włochy, także Węgry w 2. etapie rewolucji). Król Piemontu, Karol Albert, wydał wojnę Austrii i zdobył Lombardię. Na Węgrzech, w Galicji i w Czechach powstały zalążki władz autonom., które same starały się rozwiązać sprawę chłopską (likwidacja pańszczyzny na Węgrzech i w Czechach). Węgrzy uzyskali prawo do własnego rządu (premier L. Batthyany). Cesarz Ferdynand I ogłosił 25 IV konstytucję, poszerzoną 15 V o powsz. prawo głosu, dzięki czemu do parlamentu weszła spora grupa chłopów. 27 VII zapadła uchwała o zniesieniu poddaństwa i uwłaszczeniu chłopów za odszkodowaniem właścicieli ziemskich. Kolejne ustępstwa rządu wywalczano demonstracjami robotników, studentów, demokratów, którzy powołali Centr. Kom. Polityczny, ale rewolucja już się załamała. Armia (dca gen. J. Radetzky) pokonała Włochów, odzyskała Lombardię, przygotowano X 1848 ekspedycję wojenną przeciwko Węgrom (węgierska rewolucja 1848–49). Powstanie w Wiedniu popierające Węgry (dowodził J. Bem) zostało krwawo stłumione. Kamaryla dworska zmusiła do abdykacji Ferdynanda I, odpowiedzialnego rzekomo za sukcesy W.L. w Austrii, i 2 XII 1848 powołała na tron Franciszka Józefa; 4 III 1849 w jego imieniu ogłoszono konstytucję likwidującą ustępstwa poprzednika na rzecz autonomii krajów wchodzących w skład monarchii. Z rewolucją węgierską Austria poradziła sobie dopiero z pomocą wojsk ros. VIII 1849. Wojna przeciw Włochom trwała do końca III 1849. Tylko Piemont zachował niepodległość kosztem ogromnej kontrybucji. Karol Albert abdykował na rzecz Wiktora Emanuela I; natomiast Rep. Rzymską, którą demokraci wł. (m.in. G. Mazzini, G. Garibaldi) utworzyli po usunięciu pap. Piusa IX, pokonały wojska fr. VII 1849.
W.L. w Galicji była częścią rewolucji w monarchii habsburskiej, podobnie jak wydarzenia w W. Księstwie Pozn. kształtowały się zależnie od sytuacji w Prusach. 20 III 1848 ukonstytuował się Komitet Narodowy w Poznaniu. Wysłana do Berlina delegacja uzyskała od Fryderyka Wilhelma IV zgodę na „reorganizację narodową”. W rozumieniu Polaków oznaczała ona przejęcie od Niemców administracji w Poznańskiem oraz — wobec spodziewanego wybuchu wojny Prus z Rosją — również przygotowania wojskowe. Przy Komitecie powstał Wydział Wojsk., w którym sprawami uzbrojenia zajmował się Mierosławski. Zorganizował on 4 obozy, w których kilka tys. chłopów przechodziło szkolenie wojsk. pod kierunkiem oficerów przybyłych z emigracji. Wśród chłopów panowały nastroje antyprus. z powodu przewlekających się układów uwłaszczeniowych i ograniczania ich do zamożnych gospodarzy; rzemieślnicy czuli się zagrożeni konkurencją Niemców popieranych przez władze pruskie. 1 IV Komitet zniósł część obowiązków chłopskich wobec dworów. Wówczas gen. F.A. Colomb, dowódca armii stacjonującej w Wielkopolsce, wprowadził stan oblężenia (3 IV). W wyniku rozmów przedstawicieli Kom. Nar. z delegatem króla prus., gen. W. Willisenem, zadecydowano o redukcji liczby pol. żołnierzy do 3 tysięcy. Opuszczających obozy atakowało wojsko, a koloniści niem. pacyfikowali wsie. Komitet Nar. proponował kapitulację i rozwiązał się 30 IV. Oddziały Mierosławskiego stoczyły 3 krwawe potyczki z wojskami prus. (Książ, Miłosław, Sokołowo) i 10 V skapitulowały (powstania wielkopolskie). Wobec chłopów-żołnierzy władze zastosowały surowe represje, co wywołało oburzenie w Europie.
W Galicji sytuacja była szczególnie trudna — chłopów nadal obowiązywała pańszczyzna, nie mieli prawa własności ziemi; żywa była pamięć rabacji 1846 (rabacja galicyjska 1846); ok. 50% ludności stanowili Rusini (Ukraińcy), szukający oparcia w Wiedniu przeciwko pol. ziemianom. Po wybuchu rewolucji w Wiedniu gubernator F. Stadion nie mógł zapobiec powstaniu we Lwowie Centralnej Rady Narodowej ani Komitetu Narodowego w Krakowie. Masowo powracali do kraju emigranci (m.in.: W. Heltman, J. Wysocki, F. Sznajde). Powstawały gwardie narodowe. Delegacja złożona z przedstawicieli wszystkich warstw społ. udała się do Wiednia z petycją (poszerzenie autonomii Galicji, spolszczenie administracji, szkolnictwa itp.). Lwowska Rada i krak. Komitet planowały rozwiązanie sprawy chłopskiej, ale uprzedził je gubernator Stadion, ogłaszając 22 IV we Lwowie, a 24 IV w Krakowie zniesienie pańszczyzny. Przyjazd do Krakowa znacznej grupy emigrantów (wbrew zakazowi) spowodował 26 IV starcia gwardii nar. z wojskiem (ok. 20 zabitych, 60 rannych) i zbombardowanie miasta. Komitet Nar. rozwiązał się. 2 VI przy poparciu Stadiona powstała we Lwowie Gł. Rada Rus. (Hołowna Rada Ruska), która 9 VI zwróciła się do cesarza z petycją zawierającą prośbę o podział Galicji na część pol. i ruską. Zaostrzający się konflikt starano się rozwiązać na Zjeździe Słow. w Pradze (2–12 VI 1848); uzyskanego tam kompromisu nie zaakceptowały ani pol., ani ukr. rada. W VI 1848 odbyły się powsz., dwustopniowe wybory do parlamentu wiedeńskiego; w wielu okręgach chłopi nie chcieli głosować razem z „panami”, mimo to na 100 mandatów przyznanych Galicji uzyskali 33 (ziemianie — 27). 26 VII parlament zniósł poddaństwo i pańszczyznę oraz przyznał odszkodowanie szlachcie. Na wieść o wybuchu powstania w Wiedniu w październiku doszło we Lwowie do zaburzeń, 1 i 2 XI na ulicach pojawiły się barykady i nastąpiły starcia z żołnierzami. Lwów został zbombardowany, spaliło się wiele budynków, zginęło ok. 100 osób. Władze austr. zastosowały surowe represje, młodzież wcielano do wojska, wprowadzono stan oblężenia we Lwowie, następnie w całej Galicji, wycofano się z ustępstw na rzecz języka pol. w szkole i urzędach.
Znacznie mniejszy zasięg wydarzenia W.L. miały na Śląsku, gdzie doszło do ograniczonych wystąpień ludności przeciwko niekorzystnemu dla chłopów ustawodawstwu uwłaszczeniowemu, a także do pobudzenia śląskiego i pol. ruchu nar. (m.in. w Bytomiu powstał „Dziennik Górnoszląski”, głoszący hasło polskości Śląska, oraz Klub Narodowy), co przyczyniło się do przywrócenia przez władze prus. języka pol. w szkołach lud.; na Pomorzu Gdańskim i na Mazurach W.L. rozbudziła uczucia patriot. ludności pol. i mazurskiej (m.in. zaczęły się ukazywać pierwsze gazety w języku pol.). Echa W.L. w dużo mniejszym stopniu oddziałały na zabór ros., a istniejące tu nieliczne organizacje konspiracyjne zostały szybko rozbite.
Polacy wzięli udział w W.L. w innych krajach Europy, m.in. w Wiedniu i na Węgrzech (Bem, H. Dembiński, Wysocki), w Badenii (Mierosławski) i we Włoszech (Legion Mickiewicza, Mierosławski, W. Chrzanowski).