Odpowiedź:
nazwa odnosząca się do grupy ludności o charakterze wieloetnicznym z dominującym substratem ruskim, zamieszkującej stepy położone na południe od księstw ruskich, określająca później także rodzaj osadnictwa wojskowego na zasiedlanych ziemiach pogranicznych Rzeczypospolitej i Rosji.
2.Bezpośrednią przyczyną było odwołanie wojny Rzeczpospolitej z Turcją, w której Kozacy mieli otrzymać podwyżkę żołdu i zwiększenie rejestru. Chmielnicki zebrał zbuntowanych Kozaków w Siczy (osadzie warownej na jednej w wysp na Dnieprze) i potajemnie zawarł sojusz z Tatarami.
3.1) Początkowe sukcesy Kozaków wspartych przez Tatarów Tuchaj-beja:
– klęski wojsk polskich (Żółte Wody, Korsuń, Piławce) – szok w Koronie
– radykalizacja nastrojów po stronie kozackiej (postulaty niepodległościowe, napływ rekrutów spośród “czerni” czyli ruskich chłopów, poparcie ruskiej cerkwi)
2. Polska kontrofensywa
– udana obrona Zbaraża (Jeremi Wiśniowiecki, odsiecz Jana Kazimierza)
– 1649 ugoda zborowska (Chmielnicki hetmanem zaporoskim, kilkakrotne zwiększenie rejestru, wydzielenie 3 województw pod władzą szlachty prawosławnej; metropolita kijowski otrzymał członkostwo senatu, ale biskupi katoliccy uniemożliwili mu wstęp)
– zwycięstwo polskie pod Beresteczkiem
– 1651 ugoda w Białej Cerkwi (zmniejszenie rejestru i terytorium kozackiego); nieratyfikowana z powodu zerwania sejmu Władysława Sicińskiego – pierwszego zastosowania zasady liberum veto)
3. Działania dyplomatyczne Chmielnickiego
– wymuszone poparcie przez Mołdawię (ostatecznie Kozacy pokonani przy pomocy Siedmiogrodu i Wołoszczyzny)
– 1654 unia kozacko-rosyjska w Perejasławiu (oddanie Ukrainy Rosji w zamian za wolność osobistą dla Kozaków i pomoc zbrojną w walce z Rzeczpospolitą) – włączenie Rosji do konfliktu ukraińskiego
4.Ugodę interpretuje się również inaczej, podnosząc to, że Chmielnicki zawarł, ją mając na uwadze doraźne cele polityczne – szukając sojusznika przeciw Rzeczypospolitej, walcząc o stworzenie niezależnego i niepodległego państwa kozackiego.
