Odpowiedź:
Bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny był zamach w Sarajewie (28 VI 1914 serbski nacjonalista Gawriło Princip zastrzelił na terenie podległej Austro-Węgrom Bośni austriackiego następcę tronu Franciszka Ferdynanda)
Rewolucja lutowa – rosyjska rewolucja przeciwko carowi Mikołajowi II Romanowowi i samodzierżawiu. Wybuchła 23 lutego?/ 8 marca 1917 w Piotrogrodzie, ówczesnej stolicy Imperium Rosyjskiego. Spowodowała utworzenie się dwuwładzy w Rosji, zakończonej przez przewrót bolszewicki (rewolucję październikową). Rewolucja trwale obaliła monarchię w Rosji.
Rewolucja październikowa w Rosji (również rewolucja bolszewicka, w terminologii sowieckiej Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa) – określenie, stosowane na dokonany przez bolszewików przewrót zbrojny w Rosji, trwający od nocy z 24 października/ 6 listopada 1917 na 25 października/ 7 listopada 1917
Wybuch “wielkiej wojny” tworzył dla Polaków zupełnie nową sytuację: przeciwko sobie stanęli zaborcy, dotąd zjednoczeni. Dawało to możliwość odzyskania niepodległości.
Państwa zaborcze wobec Polski
Polacy mieszkający w poszczególnych zaborach zostali wcieleni do armii zaborczych. Obie strony kusiły obietnicami w zamian za poparcie ich w wojnie.
Rosja:
– 1914 odezwa księcia Mikołaja (naczelnego wodza armii rosyjskiej) z obietnicą zjednoczenia Polaków pod berłem cara
– 1917 Rząd Tymczasowy za niepodległą Polską w sojuszu z Rosją
– 1917 Piotrogrodzka Rada Delegatów za niepodległością wszystkich narodów imperium (a więc i Polski)
Niemcy i Austro-Węgry:
– 1914 wspólna odezwa naczelnych wodzów z obietnicą niepodległości (ale bez jakichkolwiek szczegółów)
– 1915 okupacja Kongresówki (strefy niemiecka i austriacka)
– 5 XI 1916 “manifest dwóch cesarzy” (“akt 5 listopada”) – zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego na ziemiach zaboru rosyjskiego (dziedziczna monarchia konstytucyjna, brak szczegółów odnośnie granic)
1917 utworzenie Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego – budowa polskiej administracji
Orientacje polityczne Polaków
1) orientacja prorosyjska (ND Romana Dmowskiego) – największym wrogiem Polski są Niemcy; należy zjednoczyć ziemie polskie pod berłem cara, a po wygraniu wojny stopniowo uzyskiwać coraz większą niezależność aż do niepodległości
2) orientacja proaustriacka (PPS Józefa Piłsudskiego) – największym wrogiem Polski jest Rosja; należy wywołać powstanie w zaborze rosyjskim i utworzyć zalążek niepodległego państwa
Formacje polskie w czasie I wojny światowej
1) Formacje polskie po stronie Państw Centralnych:
– VIII 1914 wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej (spośród członków organizacji strzeleckich podległych Piłsudskiemu) do Kongresówki w celu wywołania tam powstania – niepowodzenie w związku z niechęcią mieszkańców Kongresówki
– VIII 1914 utworzenie Legionów Polskich u boku Austro-Węgier (20 tys. żołnierzy, na czele Józef Piłsudski) – rozwiązane w 1917 z powodu odmowy złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec (“kryzys przysięgowy”: Piłsudski uwięziony w Magdeburgu, żołnierze internowani)
2) Formacje polskie po stronie Ententy:
– 1914-1915 istnienie “Legionu Puławskiego” u boku Rosji (1 tys. żołnierzy)
– 1917 utworzenie “Błękitnej Armii” we Francji (70 tys. żołnierzy, na czele Józef Haller)
Umiędzynarodowienie sprawy polskiej
Akt 5 listopada 1916 r. oznaczał formalne umiędzynarodowienie sprawy polskiej (dotąd uważano to za wewnętrzną sprawę Rosji)
1917 – utworzenie Komitetu Narodowego Polskiego we Francji (Roman Dmowski; oficjalne przedstawicielstwo polskie uznane przez inne państwa Ententy) i armii polskiej we Francji
I 1918 orędzie prezydenta USA Woodrow Wilsona (“14 punktów”) o warunkach pokoju; zapowiedź utworzenia niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza
W dniu zakończenia wojny 11 XI 1918 roku Józef Piłsudski przejął władzę w Królestwie Polskim, co oznaczało odzyskanie niepodległości po 123 latach zaborów. Na konferencji pokojowej w Wersalu zdecydowano o granicach nowego państwa (Polskę reprezentowali tam Roman Dmowski i Ignacy Jan Paderewski).
