Odpowiedź :
Odpowiedź:
Wyjaśnienie:
Pan Marcin podmiot
dyryguje orzeczenie
orkiestrą dopełnienie
W tym roku okolicznik czasu
Gospodarzem dopełnienie
naszej przydawka
Klasy dopełnienie
Został orzeczenie
Daniel podmiot
Odpowiedź:
ypowiedzenia w polszczyźnie mają bardzo podobną budowę. Choć różnią się długością (jedne mają kilka wyrazów, inne zaś – kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt), to każde logiczne zdanie można wyrazić już za pomocą dwóch części: podmiotu i orzeczenia (np. Ja piszę – Ty czytasz – On czyta). Ciekawe, że te dwie części możemy ukryć nawet w jednej formie gramatycznej czasownika: Przeczytamy. W trakcie tej lekcji dowiemy się, gdzie w wypowiedzeniu można odnaleźć podmiot i orzeczenie, a także przypomnimy sobie, jakie części mowy i formy gramatyczne je wyrażają.
Już wiesz
1) Z dłuższego akapitu wybranego tekstu wypisz dziesięć czasowników.
2) Do wybranych czasowników dopisz nazwy osób (przedmiotów, postaci, abstrakcyjnych pojęć), których dotyczy czynność, zdarzenie, stan wyrażone tymi czasownikami.
3) Znajdź w wybranym akapicie takie zdania, w których pojawia się czasownik, a nie ma informacji o wykonawcy czynności. Jeśli w nim nie występują, poszukaj w innych fragmentach tekstu.
Grupa orzeczenia i grupa podmiotu
Wiemy już, że zdania to takie konstrukcje myślowe, w których pojawia się czasownik w formie osobowej albo można taką formę odtworzyć z kontekstu. Czasownik ze względu na swoje właściwości znaczeniowe i gramatyczne otwiera wokół siebie miejsca dla innych wyrazów, np.:
CZYTAĆ → ktoś – czyta – coś,
BRAKOWAĆ → komuś – brakuje – czegoś,
GRZMIEĆ → grzmi – gdzieś.
W zdaniach komunikujemy o jakichś czynnościach, orzekamy, że coś się dzieje lub ktoś albo coś jest w jakimś stanie. Tak naprawdę, gdy układamy zdania, rozwijamy treści, wypełniając miejsca wokół czasownika. Czasownik w składni, czyli nauce o zdaniach, nazwany jest orzeczeniem. Z orzeczeniem najczęściej łączy się podmiot – kolejna ważna część zdania. Tworzą razem podstawową grupę składniową, zwaną związkiem głównym. Wokół orzeczenia i podmiotu gromadzą się w rozmaitych układach nadrzędno‑podrzędnych różne wyrazy (pełniące funkcję dopełnienia, okolicznika lub przydawki). Części zdania, które rozwijają orzeczenie (są jego rozbudowanymi określeniami), nazywamy grupą orzeczenia. Podobnie też części zdania, które rozwijają podmiot (są jego rozbudowanymi określeniami), nazywamy grupą podmiotu.
Przykładowo, wypowiedzenie: Nasza sąsiadka z czwartego piętra jutro pożyczy nam ciekawe książki, zawiera orzeczenie pożyczy. Jest ono wyrażone przez czasownik w formie osobowej. Znaczenie tego czasownika moglibyśmy zapisać jako powiązanie kilku słów:
POŻYCZAĆ → ktoś – pożyczy – coś – komuś.
Czasownik otwiera miejsca dla trzech wyrazów. Jednym z nich jest nazwa osoby, która pożyczy (ktoś). To najważniejsze słowo po orzeczeniu stało się podmiotem zdania (sąsiadka). Powstają dwie grupy składniowe:
Kliknij, aby uruchomić podglądGrupy składniowe - wykres
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
Znajdź w wypowiedzeniach orzeczenie i podmiot. Zaznacz jednym kolorem grupę podmiotu, a innym – grupę orzeczenia.
Trzy książki oprawione w brązową skórę leżały na ostatniej półce szklanej biblioteczki.
Znany w całym kraju naukowiec po raz kolejny wygłosił kontrowersyjny referat o nowych zagrożeniach finansowych.
Nagle przez okno wleciał do pokoju straszny i głośno buczący chrabąszcz.
Orzeczenie
Orzeczenie – to najważniejsza część zdania. Zwykle wyraża ją czasownik w formie osobowej. Dzięki orzeczeniu dowiadujemy się o czynnościach, zdarzeniach i stanach, które ktoś wykonuje lub im podlega. Wyróżniamy trzy typy orzeczeń:
1. CZASOWNIKOWE – występuje w postaci jednego wyrazu, choć może zawierać rozbudowane formy gramatyczne czasownika, także nieosobowe:
Janek wrócił ze szkoły.
Janek będzie szedł do szkoły.
Wczoraj rozdano nagrody.
2. IMIENNE – składa się z dwóch części: łącznika oraz orzecznika. Łącznikiem może być osobowa forma czasownika „być” („zostać / zostawać”, „stać się / stawać się”) lub słówko posiłkowe „to”. Orzecznik zwykle wyrażany jest przez przymiotnik (lub imiesłów przymiotnikowy), zaimek, liczebnik, przysłówek, a także rzeczownik (ten po łączniku czasownikowym ma zawsze formę narzędnika):
Janek będzie lekarzem.
łącznik + orzecznik
Janek zostanie wkrótce nauczycielem.
Janek jest uczciwy.
Janek będzie mistrzem gier informatycznych.
3. ZŁOŻONE – składa się co najmniej z dwóch form czasownika; pierwszym są czasowniki modalne: można, trzeba, warto, należy, powinno się, winno się; drugim – dowolny czasownik w formie bezokolicznikowej:
Jutro mogę podpisać tę umowę.
Janek powinien wrócić ze szkoły o siódmej.
nadzieje że pomogłem :|