dlaczego sen Konrada jest zapowiedzią przyszłości? 2 argumenty

luźność kompozycyjna, synkretyzm) i w nawiązaniu do doświadczeń dramatu szekspirowskiego. Nieliczenie się z koniecznościami technicznymi i konwencjami

widowiska teatralnego czyniło z wielu utworów tego gatunku dramaty niesceniczne.

III część „Dziadów” jako dramat romantyczny:

 brak jedności miejsca (więzienie w klasztorze bazylianów w Wilnie, wiejski dom pod

Lwowem, siedziba Nowosilcowa w Wilnie, salon w Warszawie, cmentarz, Rosja)

 brak jedności czasu (1 listopada, Wigilia, Wielkanoc; rola czasu związanego z religią,

sacrum)

 brak jedności akcji – akcja nie jest rozumiana jako ciąg przyczyn i skutków, główny

bohater występuje tylko w kilku scenach, inne nie są powiązane z jego losami, obok

wątku Konrada np. wątek Rollisona)

 kompozycja otwarta dramatu- zatarciu ulegają związki między poszczególnymi

częściami utworu. Jako odrębne całości funkcjonują Ustęp, wiersz Do przyjaciół

Moskali. Losy bohaterów nie są zakończone (poza wątkiem Doktora zabitego przez

piorun). Utwór cechuje nieciągłość, fragmentaryczność, wieloznaczność

 synkretyzm rodzajowy (sc. więzienna – dramat, improwizacja – liryka, Ustęp – epika)

i gatunkowy (łączenie tragizmu z komizmem)

 łączenie scen zbiorowych (salon warszawski, bal) z kameralnymi (improwizacja)

 łączenie realizmu z fantastyką (dbałość o realia, np. obraz klasztoru bazylianów

zamienionego na więzienie, w którym uwięziono Mickiewicza oraz duchy w wielu

scenach)

 łączenie stylów, patosu z groteską

 niesceniczność

Funkcja takiej formy – umożliwiła przekazanie złożonych i skłóconych wewnętrznie racji

ideologicznych, sprzecznych dążeń i motywacji, stanowiła wyraz przekonania o dysharmonii

świata, jego wieloznaczności

Inne, istotne elementy kompozycji utworu:

 formalny podział na prawą i lewą stronę (Prolog – duchy z lewej i prawej strony, taki

sam podział diabłów i aniołów w scenie Wielkiej Improwizacji; podział społeczeństwa

w scenie w salonie warszawskim i na balu u senatora). Polacy po prawej stronie –

wrażliwi moralnie, uczciwi politycznie, po lewej stronie - konformiści

 zastosowanie gatunków dydaktycznych wywodzących się z Biblii (przypowieść

Żegoty, przypowieści księdza Piotra w rozmowie z Senatorem)

 zastosowanie formuły moralitetu (gatunku o charakterze dydaktycznym ukazującego

bohatera wybierającego pomiędzy dobrem i złem, potępieniem i zbawieniem) w

scenie Sen Senatora

 wykorzystanie motywu winy i kary (przepowiednia księdza Piotra dotycząca Pelikana

i Bajkowa, pośmiertna kara przestawiona w scenie Nocy Dziadów –postacie

rozrywane przez czarty, działania doktora i jego śmierć, obraz Widma w scenie nocy

Dziadów)

 liczne kontrastowe opozycje, np. postaci cara Piotra i cesarza Marka Aureliusza w

opisie ich pomników

2

Dedykacja „narodowej sprawy męczennikom”

Przedmowa – wstęp do utworu o charakterze historycznym, zestawienie męczeństwa Polski z

tyranią Rosji, przywołanie postaci cara Aleksandra i senatora Nowosilcowa, ukazanie

prześladowań młodzieży wileńskiej

geneza:

1) Klęska powstania listopadowego (chociaż akcja utworu toczy się przed

powstaniem, jest on komentarzem do zrywu, próbą odpowiedzi na pytanie,

dlaczego powstanie upadło)

2) Niewzięcie przez Mickiewicza udziału w powstaniu (dlatego eksponuje własną

działalność patriotyczną w Towarzystwie Filomatów i Filaretów i wynikające

z niej konsekwencje - więzienie i zesłanie)

w III cz. „Dziadów Mickiewicz:

 Obraz Polski i Polaków ukazuje w dwóch aspektach- działań utajonych (martyrologia,

spiski, walka) i jawnych (oficjalny, konformistyczny wymiar rzeczywistości).

Metaforycznie wyraża to motyw lawy

 pokazuje martyrologię polskiego narodu

 oskarża pewne grupy polskiego społeczeństwa o brak patriotyzmu i zainteresowania

sprawami kraju

 krytykuje szlachecki rewolucjonizm i skrajnie pojęty indywidualizm romantyczny

 formułuje koncepcję mesjanistyczną, która ma dać narodowi pocieszenie i ukazać

ukryte sensy działań historycznych, połączyć plan Boski i ludzki (optymistyczna

prognoza przyszłości, wskazanie – poprzez analogię z ofiarą Chrystusaogólnoludzkiego sensu polskiej walki i męczeństwa)

 podejmuje problem walki sił dobra i zła

 podejmuje etyczny problem pokory

 łączy problematykę polityczno-historyczną z refleksją metafizyczną (Bóg, więzi

świata ludzkiego z obszarem działań duchów)

obraz społeczeństwa polskiego

1. patrioci

 Rollison - skatowany podczas śledztwa młody patriota, który próbuje się zabić wyskakując przez okno (jego matka prosi Senatora o uratowanie niewinnego syna)

 Cichowski - nagle aresztowany w tajemnicy przed żoną, torturowany i więziony kilkanaście lat. Popadł w obłęd

 Ewa - młodziutka szlachcianka, patriotka modląca się za Konrada, którego wiersze

czytała

 bohaterowie sceny więziennej (postacie historyczne m.in. Tomasz Zan)

 niektórzy bohaterowie sceny w salonie warszawskim (stojący przy drzwiach

i rozmawiający po polsku m.in. o dramacie Cichowskiego) i balu u senatora (prawa

strona - m.in. Starosta)

2. ugodowcy

 postacie ze sceny w salonie warszawskim - osoby siedzące przy stoliku i rozmawiające po francusku (dla nich Nowosilcow to nie kat polskiego narodu, lecz świetny organizator życia towarzyskiego) oraz tchórzliwi literaci (którzy sądzą, że nie należy

pisać o aktualnej sytuacji kraju)

 postacie ze sceny balu u senatora (zachwycające się balem i rezydencją

Nowosilcowa)

3. zdrajcy

 Doktor - zausznik Senatora, donosiciel, dotknięty karą Bożą - g

Wyjaśnienie: