Przyczyny: Powstanie Styczniowe (1863-1864)
- porażka Rosji w wojnie krymskiej,
- sukcesy Włochów (pokonali Francję),
- zaostrzenie represji, aresztowanie polskich patriotów. Rządy w królestwie obejmuje Margrabia Wielkopolski. Jest zwolennikiem autonomii królestwa we współpracy z Rosją. Postanawia rozbić radykalną konspirację "czerwonych", poprzez powór młodych mężczyzn do rosyjskiego wojska.
Przebieg:
1. Ustawienie manifestu tymczasowego Rządu Narodowego.
2. Władze powstańcze.
3. Taktyka wojny partyzanckiej.
4. Stanowisko mocarstw zachodnich wobec sprawy polskiej: sympatia, niewielka pomoc finansowa w postaci broni, brak poważniejszych działań.
5. Tajne państwo powstańcze.
6. Sprawa chłopska w czasie powstania: Rząd Narodowy znosi formalnie wszelkie różnice stalowe. Uwłaszcza chłopów lecz nie ma środków, żeby ich uwłaszczyć. W marcu 1864r. car ogłasza uwłaszczenie chłopów, czym odciąga ich od powstania.
7. Upadek powstania.
8. Udział ochotników spoza granic Królestwa Polskiego.
Skutki:
- umocnienie świadomości narodowej,
- poległy tysiące powstańców,
- zubożenie powstańców,
- represje wobec uczestników powstania i ich rodzin,
- ożył spór o celowość powstań.
