Bezpośrednią przyczyną przyczyną było niedotrzymanie obietnicy wojny z Turcją przez Władysława IV a konkretnie przez sprzeciw szlachty która nie chciala tej wojny. Długotrwałe zjawiska to : próba zepchnięcia Kozaków do roli chłopów pańszczyźnianych.
Prusy w czasie potopu na mocy traktatów welawsko bydgoskich przestały być lennem Rzeczpospolitej
