Procesy poznawcze
Wrażenia są najprostszą formą poznawania rzeczywistości. Wrażenie jest odzwierciedleniem
pojedynczej własności przedmiotu lub zjawiska np. jego barwy, dźwięku, smaku, zapachu,
ciepła lub zimna.
Klasyfikacje wrażeń ze względu na rodzaj odbierających receptorów:
a. eksteroreceptory- odbierają bodźce z pewnej odległości (telereceptory) lub przy
bezpośrednim zetknięciu się z przedmiotem (kontaktoreceptory),
b. interoreceptory dostarczają informacji o tym, co dzieje się w naszych narządach
wewnętrznych, orientują nas w zmianie położenia ciała i jego ruchach.
● Wrażliwość i czułość. Próg absolutny, próg różnicy. Kształcenie wrażliwości i czułości.
● Spostrzeżenie jest to proces poznawczy, który polega na odzwierciedleniu w świadomości
całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego na nasze narządy zmysłowe.
Spostrzeżenia mogą być wzrokowe, słuchowe, węchowe, smakowe itd. Jeżeli pochodzą od
jednego narządu zmysłowego są monosensoryczne, jeżeli od kilku – są polisensoryczne, np.
wzrokowo- słuchowe, wzrokowo-dotykowe itd. Wyróżnia się spostrzeżenia mimowolne i
dowolne. Mimowolne powstają bez świadomego zamiaru spostrzeżenia przedmiotu czy
zjawiska. Przy dowolnych kierujemy się określonym celem lub zadaniem, które chcemy
wykonać.
● Stałość spostrzegania (stałość barwy, kształtu, wielkości). Złudzenia. ● Umiejętność
obserwacji i spostrzegawczość.
● Uwaga polega na skierowaniu świadomości na określony przedmiot, zjawisko lub własne
przeżycia. Uwaga może być mimowolna i dowolna. Uwaga mimowolna zostaje wywołana
przez pewne właściwości bodźca (siła, nagłe pojawienie się, kontrast z tłem, ruch) bez
wysiłku ze strony człowieka. Uwaga dowolna wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli.
Cechy uwagi to: trwałość, napięcie, zakres, podzielność i przerzutność.
● Wyobrażenia są obrazami polegającymi na odzwierciedleniu w świadomości
spostrzeganych poprzednio składników rzeczywistości. Ze względu na związek z treścią
poprzednich spostrzeżeń wyróżnia się wyobrażenia odtwórcze i twórcze. W odtwórczych
odzwierciedlają się w sposób mniej lub bardziej dokładny zjawiska i zdarzenia rzeczywiste
dawniej spostrzegane. Wyobrażenia twórcze polegają na takim przekształceniu i opracowaniu
dotychczasowych spostrzeżeń, że w rezultacie uzyskujemy jakby nowe obrazy
nieodpowiadające minionym spostrzeżeniom. W zależności od tego, w jakiej mierze wytwory
wyobraźni powstają pod wpływem świadomego zamiaru i wysiłku woli, w jakiej zaś są
wynikiem czynności mimowolnych, wyróżniamy wyobraźnię mimowolną i dowolną.
Mimowolną cechuje swobodny bieg wyobrażeń. Nie przywołujemy ich w sposób zamierzony,
lecz pojawiają się one nieoczekiwanie, czasem nawet wbrew naszej chęci (luźne wyobrażenia
na jawie, marzenia senne). Wyobraźnia dowolna polega na wytwarzaniu różnego rodzaju
wyobrażeń w sposób świadomy i celowy (wyobraźnia kierowana, twórcza, marzenia).
● Znaczenie wyobraźni w życiu człowieka.
● Pamięć jest właściwością psychiczną umożliwiającą kształtowanie się i funkcjonowanie
doświadczenia człowieka. W procesach pamięci wyróżnia się trzy kolejno po sobie
występujące fazy: zapamiętywanie, przechowywanie, przypominanie. Istnieją następujące
rodzaje pamięci: pamięć bezpośrednia i długotrwała, pamięć mechaniczna i logiczna, pamięć
mimowolna i dowolna. Cechy pamięci to: szybkość zapamiętywania, zakres, trwałość,
wierność, gotowość.
● Typy pamięci: obrazowa, słowno-logiczna, ruchowa, uczuciowa.
● Myślenie jest to uwewnętrzniona czynność operowania informacjami, a w szczególności
ich selekcja i wytwarzanie, dzięki której dochodzi do pośredniego i uogólnionego poznania
świata. Podstawowe operacje myślowe to analiza, synteza, porównywanie, abstrahowanie,
uogólnianie. Wyróżniamy następujące rodzaje myślenia: sensoryczno-motoryczne (myślenie
w działaniu), konkretno-wyobrażeniowe, słowno-logiczne.
Rozwiązywanie problemów. Myślenie produktywne i reproduktywne. Fazy rozwiązywania
problemu:
-wykrycie problemu,
-analiza sytuacji problemowej,
-wytwarzanie pomysłów rozwiązania, -weryfikacja pomysłów.
● Algorytmy i heurystyki.